2. Kichik biznesning bozor



Yüklə 0,53 Mb.
səhifə39/39
tarix15.06.2023
ölçüsü0,53 Mb.
#130518
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   39
Bh.a xom ashyo bahosi, so’m;
Ih.a– mahsulot birligi uchun hom ashyo sarfining o’zgarish indeksi.
Ih.a=(1-αx.a)

bu yerda:
αx.a – material sarfining kamayish foizi;
Ux.a – xom ashyoning tannarxdagi ulushi.
Amortizatsiya ajratmasi bo’yicha iqtisod:
∆A=Aa(Q-Qx)

bu yerda:
Aa – mahsulot birligiga to’g’ri keladigan amortizatsiya ajratmasi, so’m;
Q, Qx – reja va hisobot davridagi mahsulot hajmi, ming so’m. Ish haqi xarajatlari bo’yicha iqtisod:

bu yerda:
I i.x.
∆IX=(1- Im.u.

)*Ui.x.;



Ii.x – ish haqining o’zgarish indeksi;
Im.u. – mehnat unumdorligining o’zgarish indeksi;
Ui.x. – ish haqining tannarxdagi ulushi.
3. Reja davri uchun tannarx aniqlanadi:
Tr.=Tdas.- ∆T;
bu yerda:
T turlitadbirlar natijasida tannarx bo’yicha erishilgan iqtisod.
Detallashtirilgan usulda xarajatlarni rejalashtirish dastlab mahsulot uchun zarur bo’ladigan xom ashyo materiallar va yordamchi materiallar sarfini aniqlashdan boshlanadi. Buni jadval ko’rinishida ham amalga oshirish mumkin.
    1. – jadval. Zaruriy xom ashyo va materiallar sarfi miqdori jadvali.

Mahsulot birligiga sarflanadigan xom ashyo va yordamchi


materiallar turi hamda nomi

Sarf me’yori,


1 metr mato uchun
(kg)

Yil davomida ishlab


chiqariladigan jami mahsulot, metr

Yillik xom ashyo va yordamchi


materiallar hajmi, kg

xom ashyo materiallar
qiymati, so’m

Jami qiymat,
ming so’m




1

2

3

4(3x2)

5

6(5x4)

1. Tola

0,052

3655000

153510

3200

491232

2. Kraxmal

0,03

3655000

109650

900

98685

3. Kley

0,38

3655000

1388900

2000

2777800

4. Soda

0,32

3655000

1169600

1500

1754400

5. Sovun

0,28

3655000

1023400

1200

1228080

6. Xloramen

0,24

3655000

877200

3800

3333360

7. ’axtayoi

0,38

3655000

1388900

4200

5833380

Jami:

x

x

6111160

x

15516937

Bunda mahsulot birligi uchun xom ashyo va yordamchi materiallar sarfi soha texnologlarining ko’rsatmasi yoki maslahati asosida olinadi. Hisoblar jihozlarni harakatga keltiruvchi elektroenergiya sarfini aniqlashda davom ettiriladi. Bunda jihozni harakatga keltiruvchi elektroenergiya sarfi jihozning texnik xarakteristikasidan olinadi. Bu hisoblar jadval ko’rinishida ifoda etilishi mumkin.


    1. – jadval.

Jihozlarni harakatga keltiruvchi elektr energiya sarfi.

Jihoz nomi



Jihoz soni



1 soatlik
e/e sarfi, kv.

Jihozning yillik ish
fondi, soat

Jami ish vaqti fondi,
soat

Jami e/e sarfi, kv

1 klv narxi, so’m

Jami e/e qiymati,
so’m

















































Hisoblarni ish haqi fondini rejalshtirishda davom ettiriladi. Bunda mehnatga haq to’lash fondini rejalashtirish tartibidan foydalanish tavsiya qilinadi. Amortizatsiya xarajatlarini aniqlash tartibini qo’llash asosida bu sarflar bo’yicha mablag’lar rejalashtiriladi.


Amortizatsiya xarajatlarini hisoblashda O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksida xususan 144-moddasida belgilangan va quyidagi 14.3-jadvalda keltirilgan me’yorlarga e’tiborni qaratish zarur bo’ladi.


14.3-jadval.

Soliq solish maqsadida amortizatsiya qilinishi kerak bo’lgan mol-mulk amortizatsiyaning eng yuqori normalarini guruhlanishi.

Guruhl ar
tartib raqami

Kichik guruhlar
tartib raqami

Asosiy vositalarning nomi

Amortizatsiyan
ing yillik eng
yuqori normasi, foizlarda




I




Binolar, imoratlar va inshootlar

5




II




Uzatish qurilmalari

8




III




Kuch-quvvat beradigan mashinalar va uskunalar

8

IV





Faoliyat turlari bo’yicha ish mashinalari va uskunalar (harakatlanuvchi transportdan tashqari)

15

V




Harakatlanuvchan transport

8

VI




Kompyuter, periferiya qurilmalari, ma’lumotlarni qayta ishlash uskunalari

20

VII




Boshqa guruhlarga kiritilmagan asosiy vositalar







1

Ko’p yillik dov-daraxtlar

10




2

Boshqalar

15

Yoqilg’i xarajatlarini rejalashtirishda avvalo mavsumiylik e’tiborga olingan holda yillik mahsulot ishlab chiqarish uchun zarur bo’ladigan yoqilg’i yoki bu sarfi mexanikning tavsiyasi bo’yicha olinadi.


Barcha xarajatlar bo’yicha aniqlangan miqdoriy ko’rsatkichlar quyidagi jadval havola etiladi.
14.4 – jadval.

Ishlab chiqarish uchun reja kalkulyatsiyasi.



Xarajatlar moddalari nomlari

O’lch ov
birligi

1 kg mahsulot
uchun xarajatlar

Xom ashyo

So’m




Yordamchi materiallar

So’m




Asosiy va qo’shimcha ish haqi

So’m




Ishlab chiqarish uchun yoqilg’i va energiya

So’m




Jihozlarnisaqlashvaekspluatatsiyaxarajatlari (ehtiyotqismlaruchunsarflarelektrodvigatelta’miriuchunxarajatlar)

So’m




Transport xarajatlari

So’m




Bilvosita xarajatlar

So’m




Amortizatsiya (bino , asosiy vositalar)

So’m




Jami : ishlab chiqarish xarajatlari

So’m




Davr xarajatlari

So’m




YDC

So’m




Jami : to’liq xarajatlar

So’m




Foyda

So’m




Ulgurji bahosi

So’m




Xarajatlarni oqilona rejalashtirish mahsulot narxini pasaytirishga ta’sir ko’rsatib, korxona daromadlarini ko’paytirish imkoniyatini yaratadi. Shuning uchun xarajatlarni rejalashtirishda barcha resurslar bo’yicha sarf me’yorlarini to’g’ri me’yorlashtirish korxona oldidagi eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi.
Qisqacha xulosalar

Mahsulot tannarhi- korxonaning mahsulot tayyorlash jarayonida sarflangan xom-ashyo, materiallar, ishlab chiqarish vositalari, ishlab chiqarish va sotish bilan bog’liq bo’lgan xizmatlar uchun to’lov va harajatlarning pul orqali ifodalanishidir. Mahsulot tannarxining pasayishi asosida qo’shimcha moddiy resurslar yaratilib, mahsulot bahosini pasayishiga imkoniyat yaratiladi.
Mahsulot tannarxini to’g’ri rejalashtirishda hisoblash va tahlil etish hamda uning pasayishi manbalarini aniqlash maqsadida faqat umumiy harajatlarnigina emas, balki ularning tarkibiy qismlarini ham bilish zarur.
Mahsulot tannarxini rejalashtirishda quyidagi xarajat guruh turlari
ishlatiladi:

  1. Iqtisodiy elementlar bo’yicha

  2. Kalkulyatsiya moddalari bo’yicha

Harajat elementlari iqtisodiy mazmuni jihatdan bir turda bo’lgan harajatlarni birlashtirsa, kalkulyatsiya moddalari ishlab chiqarilayotgan mahsulot birligi tannarxi harajatlarining alohida moddalari bo’yicha pulda ifodalanishini ko’rsatadi.


Nazorat uchun savollar:

  1. Mahsulot tannarxi tushunchasini ifodalang|?

  2. Mahsulot tannarxini shakllantirish tartibini yoriting?

  3. Mahsulot tannarxi qaysi belgilarga ko’ra turkumlanadi?

  4. Xarajatlarni iqtisodiy elementlar bo’yicha guruxlash mazmunini yoriting?

  5. Kalkulyasiya turlari va ular orasidagi farqlarni izohlang?

  6. Xarajatlarni yiriklashtirilgan usulda rejalashtirish qanday tartibda amalga oshiriladi?

7.Xarajatlarni detallashtirilgan usulda rejalashtirish qanday tartibda amalga oshiriladi?
Yüklə 0,53 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   39




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin