2-ma’ruza. Alternativ energiya manbalari va turlari

---

2-MA’RUZA. ALTERNATIV ENERGIYA MANBALARI VA 
TURLARI 
Quyoshdaga termoyadroviy reaksiya quyosh nurlanishining 
energiya manbai sifatida xizmat qiladi. Bu energiyaning asosiy qismi 
0,2-3 mkm diapazondagi elektromagnit nurlanish ko’rinishida tarqaladi. 
Suv bug’lari infraqizil nurlanishni yutishi, ozon ultrabinafsha 
nurlanishni tarqatishi va gaz va havodagi chang hamda aerozol 
molekulalari nurlanishni sochib yuborishi ta’sirida quyosh nuri 
atmosferadan o’tayotganida susayadi. Atmosfera massasi (AM), 
atmosferaning yer yuzigacha yetib keluvchi, intensivlik va quyosh 
nurlanishining spektral tarkibiga ta’sirini aks ettiruvchi parametr 
hisoblanadi. Atmosfera massasi nolga teng bo’lganda nurlanish 
intensivligi Ec=1360 Vt/m
2
bo’ladi. Yer yuzasining istalgan sathi uchun 
atmosfera massasi quyidagi formula orqali aniqlanadi 
,
bunda – atmosfera bosimi, Pa. 
– normal atmosfera bosimi (1,013·10
5
Pa); 
θ – Quyoshning gorizont bo’ylab balandlikdagi burchagi. 
Yer sharoitida AM 1,5 (θ=42°) ga teng deb hisoblanadi. Ushbu 
qiymat Quyosh nurlanishi integral yuza zichligi Ec=835 Vt/m
2 
bo’lganda standart deb hisoblanadi, bu esa quyosh energiyasinidan 
foydalanuvchi turli quyosh elementlari va va boshqa qurilmalarning 
natijalarini o’zaro solishtirishni ta’minlashda zarur.
 

---

Quyosh energiyasini boshqa turdagi energiyaga o’zgartirish 
 
Quyosh energiyasi universaldir – uni nafaqat issiqlik energiyasi 
sifatida (issiqlik bilan ta’minlash, suvchi chuchuklashtirish, quritish), 
balki boshqa bir qator usullarda ham ishlatish mumkin. Quyosh 
energiyasini boshqa turdagi energiyaga o’zgartirish mumkin, masalan 
elektr energiyaga, o’simlik va fotosintez yordamida akkumulyasiya 
qilish [6] 
1.1 - jadval