2-ma’ruza. Hamkorlikda ishlashni tashkil etish: Sanoat va

4. Sanoat 4.0 da xizmat ko'rsatish arxitekturasining o'zaro ishlashi. 
Sanoat 4.0 da bulutli ishlab chiqarishning kelajagi 
Yangi texnologiyalar integratsiyasi sanoatda yangi tashkiliy tuzilmalarni 
yaratadi va hozirgacha foydalanilgan tuzilmalar, platformalar va standartlarni 
o'zgartirish kerak: IoT, bulut va mobil texnologiyalarni qo'llaydigan yangi ishlab 
chiqarish arxitekturalarini qattiq arxitekturalar boshqara olmaydi. Sanoatdagi 
boshqaruv ierarxiyasi asosan ISA-95 standartiga asoslangan (Purdue modelida 
ishlab chiqilgan), ammo zamonaviy boshqaruv va aloqa tizimlari nozik tuzilishga 
muhtoj. Ko'rinib turibdiki, bir-biri bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqa qiladigan aqlli 
bog'langan aktivlar yangi arxitekturalarni ishlab chiqishni talab qiladi va mavjud 
standartlar tushunchalari yangi standartlashtirish evolyutsiyalarining asosi bo'lishi 
mumkin. Xizmat tarkibi IT tadqiqotchilari tomonidan o'rganilgan va hozirgacha 
bulutli texnologiya provayderlari tomonidan qo'llanilgan eng samarali 
yondashuvlardan biridir (bulut xizmati tarkibi bo'yicha keng qamrovli adabiyot 
sharhini (Jula va boshq., 2014) topish mumkin). 
Xizmat ko'rsatish havzalaridan tegishli xizmatlarni tanlash, ularning tarkibini 
boshqarish, QoS parametrlarini spetsifikatsiya qilish, xizmat ko'rsatish 
interfeysidagi dinamik va tezkor o'zgarishlar talablarini tushunish oxirgi 
foydalanuvchilarning qoniqishini qondirish uchun hal qilinadigan muhim 
masalalardan faqat bir qismidir. 
Xizmatni orkestrlash usullari birinchi marta CC tizimlarida 2009 yilda 
qo'llanilgan (Cheng va boshq., 2009). Taklif etilayotgan xizmatlarning jadal o'sishi 

---

tufayli bulutli xizmat brokerlari xizmat sifatini ta'minlashda yuqori raqobatga duch 
kelishmoqda. Bunday raqobat xizmatlarni tanlash, tartibga solish, joylashtirish va 
boshqarish bulutli muhitda mos keladigan tarzda loyihalashda qiyinchiliklarga olib 
keladi. Xizmat ko'rsatish havzalaridan tegishli xizmatlarni tanlash, tarkibni cheklash 
va talablar va tarmoqdagi o'zgarishlar tufayli xizmatlarni almashtirish kabi jihatlar 
xizmatlar ko'rsatishga yuqori ta'sir ko'rsatadi. Jula va boshqalar (2014) ning 
tadqiqotlari shuni ko'rsatadiki, CC xizmati-orkestrini beshta asosiy guruhga bo'lish 
mumkin: klassik va grafik asosidagi, kombinatsion, mashinaga asoslangan, tizimli 
va frameworklar bilan. 
Tegishli AT uslubiy yondashuvlar bilan kompaniyalar oddiy xizmat ko'rsatish 
tarkibi orqali moslashuvchan biznes ilovalarini yaratishi mumkin: bu xizmatga 
yo'naltirilgan arxitekturaning (SOAs) mohiyatidir, bunda xizmatlar biznesda ham, 
AT sohalarida ham umumiy ma'qullashadi, chunki ular takrorlanadigan, mustaqil, 
o'zini tavsiflovchi, biznes vazifalari yoki tashqi xizmatni chaqirish uchun modullar. 
Aqlli fabrika AT infratuzilmalari, bulutli platformalar, CPPS va biznes jarayonlarni 
xizmatlar orqali bog'lash orqali heterojen tizimlarni birlashtirishga qaratilgan. SOA 
Application Manufacturing (SOAm) haqida batafsil ma'lumotni MESA 
International va IBM (2010) dan SOA ishlab chiqarish bo'yicha qo'llanmada topish 
mumkin. Ushbu arxitektura mustaqil, o'zini-o'zi tavsiflovchi va almashinadigan 
xizmatlar deb ataladigan, jarayon xoreografiyasidan foydalangan holda 
birlashtirilgan va xizmat ko'rsatish avtobusi orqali iste'mol qilinadigan kod 
modullaridan kompozit biznes jarayonlarini yaratishga imkon beradi. MESA-IBM 
SOA negizida xizmat ko'rsatuvchi provayderlar va mijozlar o'rtasidagi 
operatsiyalarni ta'minlaydigan Enterprise Integration Service Bus (ESB) joylashgan: 
xabarlarni marshrutlash, transport protokolini o'zgartirish, xabar formatini 
o'zgartirish va turli manbalardan biznes hodisalarini qayta ishlash. 
SOA va MESA-IBM ESB (Fraunhofer IPA, 2016a) asosida Fraunhofer IPA 
tarmoq matolari uchun Virtual Fort Knox bulut platformasi asosida integratsiya 
modelini ishlab chiqdi (Fraunhofer IPA, 2016b). Platformada Manufacturing 
Service Bus (MSB) deb nomlangan bir hil xizmatga asoslangan integratsiya qatlami 

---

mavjud. MSB shifrlangan kanallar orqali kiber-jismoniy ishlab chiqarish tizimlarini 
raqamli xizmatlar bilan bog‘laydi va kiber-fizik muhit va raqamli vosita o‘rtasida 
ko‘p funksiyali raqamli ko‘prik vazifasini bajaradi. U barcha AT ishlab chiqarishni 
boshqarish tizimlarini, jumladan, strategik va analitik biznes xizmatlarini 
marshrutlash, ma'lumotlarni o'zgartirish va tartibga solish xizmatlari orqali 
birlashtiradi.