2-ma’ruza Kompyuter avlodlari va ularning klassifikasiyasi, kompyuterning arxitekturasi va ishlash prinsiplari, sistema bloki komponentlarini о‘rganish. Reja

KOMPYuTER=APPARATURA+DASTURLAR formulasi o’rinli bo’ladi. 
Shaxsiy kompyuter tarkibiga quyidagilar kiradi: sistema bloki; monitor; 
qlaviatura; ―Cichqoncha‖. Bular ShKning standart konfigurasiyasidir. 

---

1-rasm. Shaxsiy va noutbuk kompyuterlar. 
Istalgan kompyuter: arifmetik - mantiqiy qurilma (AMQ); xotirada saqlovchi 
qurilma; boshqaruv qurilmasi; kiritish-chiqarish qurilmalari; 

---

2-rasm. Kompyuter sistema bloki. 
3-rasm. Intel korporasiyasining Pentium prosessori. 
Sistema bloki - kompyuterning markaziy qismi hisoblanadi. Kompyuter - 
deyilganda aynan sistema bloki tushuniladi. 
Sistema bloki kompyuterning ishlashini ta‘minlovchi: prosessor, xotirada 
saqlovchi qurilma, qattiq va yumshoq disklardan iborat yig‘uvchilardan tashkil 
topgan. Sistema blokida ―yoqish/o‘chirish‖ tugmasi joylashtirilgan. Sistema bloki 
odatda dESCtor (yassi) yoki town (minora) ko‘rinishida ishlab chiqariladi. 
Kompyuterning asosiy qismlari sistema blokida joylashtiriladi. 
Sistema bloki bu kompyuterning eng asosiy kismi (rasm 5.) Uning ichida: 
 
ona platasi 
 
mikroprosessor 
 
kattik disk yoki vinchester 
 
tezkor va kesh xotira mikrosxemalar 
 
elektron sxemalar 
 
kontrollerlar 
 
adabterlar 
 
elektr ta‘minlovchi blok 
 
disk yurituvchilari joylashadi. 
Bu sistema blokiga xamma tashki kurilmalar boglanadi va u ularning ishini 
ta‘minlaydi. 
Ona platasi (Asosiy plata) Mother board - Asosiy elektrosxema bulib unga 
prosessor, tezkor va kesh xotira mikrosxemalari, kontroller va adabter 
elektrosxemalari urnatiladi, kattik disk va disk yurituvchilari ulanadi 
Operativ xotira kompyuterning muhim qismi bo‘lib, prosessor undan amallarni 
bajarish uchun dastur berilganlarni oladi va amalni bajarib, natijani yana unda 
saqlaydi. 

---

3-rasm. Kompyuterning operativ (tezkor) xotirasi va (ona) platasi 
Mikroprosessor kompyuterning amal bajaradigan qismi bo‘lib, u 
ma‘lumotlarni berilgan dastur asosida qayta ishlaydi va u 140 tacha turli arifmetik 
va mantiqiy amallarni bajaradi. Mikroprosessor (CPU) kompyuterning «Miyasi» 
hisoblanadi, unda barcha hisob-kitoblar amalga oshiriladi, uning asosiy 
ko‘rsatkichi tezligi hisoblanadi va megagers (Mgs) sekundlarda o‘lchanadi, u 
qancha qatta bo‘lsa,kompyuter shuncha tez ishlaydi. 
4-rasm. Intel korporasiyasining Pentium prosessori. 
Prosessor - maxsus kristalli yarimo‘tkazichlardan iborat bo‘lib, unda 
millionlab tranzistorlar mayda yo‘lli – provodkalar bilan birlashtirilgandir. U 
kristall keramik korpusga joylashtiriladi va kvadrat ko‘rinishidagi qirq oyoqni 
eslatadi (2-rasm). 
5-rasm. Qattiq disk (Vinchester).