2-ma’ruza. Oziq ovqat tarkibidagi aminokislotalar Reja: • Аminоkislоtаlаrning umumiy tavsifi. • Aminokislotalarning klassifikatsiyasi

Barcha oqsillarning asosiy qurish elementlari aminokislotalar ekanligi 
koʻpdan beri maʼlum boʻlsa ham, toʻla aminokislota tarkibi faqat XX asrning 30-
yillaridagina batamom belgilanadi.Buning sababi, bir tomondan aminokislatalar hali 
yahshi oʻrganilmagani, oqsil tarkibiga qaysi aminokislotalar kirganligi aniq maʼlum 
boʻlmaganligi boʻlsa, ikkinchidan, ularning ayrim vakillarini sifat va miqdor analizi 
usullari hali mukkalmal boʻlmaganligi edi. Bu muammo faqat 40-yillarning 
boshlarida qogʻoz xromotografiyasi usuli qoʻllanilishi bilan hal qildi. Tabiatda 300 
ga yaqin aminokislotalar uchraydi. Ularning yarmidan ortigʻi, umuman oqsil 
tarkibiga kirmaydi, qolgan yarmining koʻp qismi ham faqat ayrim organizmlarda, 
baʼzilari alohida peptidlar tarkibida boʻladi.Hamma organizmlarda oqsillar tarkibiga 
kiradigan aminokislotalar soni 20 ga teng. Ular proteinogen aminokislotalar deb 
ataladi. Oqsillarning biologik funksiyasi asosan aminokislotalarning oqsil 
molekulasidagi oʻrni ,yaʼni ularning ketma-ketligi bilan aniqlanadi Olinishi: 1. 
Aminokislotalar oqsillarni gidrolizi natijasida olinadi. 2. Galagenkislotalarga ammiak 
taʼsir ettirib olish mumkin. 
Fizik xossalari: Aminokislotalar qattiq kristall moddalar boʻlib, suvda yaxshi eriydi. 
Koʻp aminokislotalar molekulalarida asimmetrik uglerod atomi boʻlganidan ular 
optik aktiv moddalar 

---

Kimyoviy xossalari: Aminokislotalar — amfoter xususiyatli moddalardir. 
Ular bifunksional birikmalar boʻlib, tarkibidagi aminogruppa hisobiga asoslarga xos 
reaksiyalarga, karboksil guruh hisobiga kislotalarga xos reaksiyalarga kirishadi. 
2.Aminokislotalarning klassifikatsiyasi 
Kimyoviy tuzulishi boʻyicha aminokislotalar aminkarbon kislotalar boʻlib, 
ular tarkibida karboksil — COOH va amino — NH
2
guruhlari mavjud. Amino gruppa 
hamda proteinogen aminokislotalarda a-uglerod atomida joylashganligidan, a-
aminokislotalar 
qatorini 
tashkil 
qiladilar. Peptidlar va, 
umuman oqsil molekulalarining aminokislota tarkibi yozilganda, ularning nomi 
boshlangʻich uch harfdan tuzilgan qisqartmalaridan foydaniladi. Masalan: Alanin — 
Ala, Fenilalanin — Fen.