2-Mavzu. O’rta osiyo mutafakkirlari iqtisodiy g’oyalari. O’rta asr iqtisodiy tafakkuri. Transformallashuv davri

2-Mavzu. O’rta osiyo mutafakkirlari iqtisodiy g’oyalari. O’rta asr iqtisodiy tafakkuri. Transformallashuv davri

2-Mavzu. O’rta osiyo mutafakkirlari iqtisodiy g’oyalari. O’rta asr iqtisodiy tafakkuri. Transformallashuv davri.

1. Marg’inoniyning iqtisodiy fikrlar, Forobiy, Beruniy, Ibn Sino asarlaridagi iqtisodiy fikrlar. Yusuf Xos Xojib va Rabg’uziy g’oyalarining hozirgi davrdagi ahamiyati. Amir Temur va temuriylar davridagi iqtasodiy goyalar va iqgisodiy siyosat. Alisher Navoiy asarlaridagi iqtisodiy g’oyalar.

2. Ilk nasroniylik; Boylik, kambagallik va yetarlilik:

Qoshshoqlikning oldini olish, Kambag’allarga yordam berish: ortiqcha narsalardan xalos bo’lish.

Xususiy mulk va kommunal mulk; fikrlovchi karashlar; iqtisodiyotni o’rganishdagi adolatli narx;

Iqtisodiy g’oyalarning shakllanishi insoniyatning paydo bo’lishi bilan boshlangan. Ammo hozirgi paytda qo’lyozmalarda aks ettirilgan g’oyalargina tahlil qilingan. Shu sababli iqtisodiy ta’limotlar tarixi quldorlik jamiyati, aniqrog’i, xususiy mulk paydo bo’lishi bilan boshlanadi, deyish o’rinlidir.

• 
  Iqtisodiy g’oyalarning shakllanishi insoniyatning paydo bo’lishi bilan boshlangan. Ammo hozirgi paytda qo’lyozmalarda aks ettirilgan g’oyalargina tahlil qilingan. Shu sababli iqtisodiy ta’limotlar tarixi quldorlik jamiyati, aniqrog’i, xususiy mulk paydo bo’lishi bilan boshlanadi, deyish o’rinlidir.
  
• 
  Dastlab quldorlik jamiyati Sharqda sinfiy ajralish boshlangan joylarda, Mesopotamiya (Tigr va Yefrat daryolari oralig’ida) va Misrda eramizdan avvalgi IV ming yillikda yuzaga keladi. Bunga asosiy sabab shuki, bu yerda texnologik inqilob ro’y berdi, metall qurollar ishlatila boshlandi, qishloq xo’jaligida intensiv, ko’p hollarda sug’orma dehqonchilikka o’tildi, shu asosda nisbatan turg’un qo’shimcha mahsulot olish imkoni tug’ilgan. Oqibatda jamiyatda mehnat taqsimotini rivojlantirishga, ko’pgina hunarmandchilik sohalarining ajralib chiqishiga, sinfiy tabaqalanishga turtki bo’ldi.
  

• 
  Osiyoda Abu Nasr ibn Muhammad Forobiy (870-950, 2- muallim), Germaniyada Tomas Myunser (1420-1525)lar tomonidan ham ilgari surilgan. Injil va Qur’oni karimda ham uning yelementlari bor. Markaziy Osiyodagi sarbadorlar (boshini dorga tikkanlar) davlati ham shu tamoyillarga asoslangan (Samarqandda Abu Bakr Kalaviy, Mavlonozoda, Xurdaki Buxoriy va boshqalar).
  
• 
  Keyinchalik Abduraxmon Jomiy va A.Navoiy, Xurdaki Buxoriy asarlarida ham bunday g’oyalar bor.
  
• 
  X-XII asrlarga kelib O’rta Osiyo ilg’or ijtimoiy tafakkurning Sharqdagi yirik markazlaridan biriga aylandi. Bu davrda feodal davlat markazlashgan va eng rivojlangan pallaga kirdi. O’rta Osiyo Yevropani Osiyo bilan bog’lovchi yirik moddiy, madaniy va savdo markaziga aylandi. Bu jarayonlar bir-biridan minglab chaqirim uzoqlikdagi davlatlar, xalqlar o’rtasidagi iqtisodiy munosabatlarni shakllantirdi.
  

• 
  Bu davrda butun dunyoga tanilgan Al-Fargoniy, Al-Xorazmiy, Forobiy, Beruniy, Ibn Sino, Yusuf Xos Xojib, Nizomulmulk va boshqa ko’plab mutafakkirlar yashab, ijod qilishdi. Ularning asarlarida iqtisodiy g’oyalar ham o’z aksini topgan. Sharq renessansi davridagi olimlar shu davrdagi tijorat, mulkdorlik hunari sirlarini bayon etganlar. Ularning asarlaridagi umumbashariy iqtisodiy taffakkur bugungi kunda ham dolzarbligi bilan muhim o’rin tutadi.
  
•