2-Ámeliy jumis Suw ortaliǵı faktorlarına organizmlerdiń iykemlesiwi. Topıraq ortalıǵı faktorlarına organizmlerdiń iykemlesiwi

Jumisti orinlaw tartibi 

I. Topraq ortaligindagi faktorlar, turleri ham organizmlerge tásiri uyreniledi. 

II. Topraq ortaligina organizmlerdiń iykemlesiw belgilerin aniqlanadi. 

III. Topraq ortaligin qorgaw is ilajlari haqqinda magliwmatlar toplanadi. 

 

Topraqtiń ekologiyaliq qasiyetleri 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Insanlarga hizmet qiladi:jediredi, ishtiredi., kiyintiredi, jasaw ushin makan. 

Moddiy farovonligimiz manbaidir, ol aziq-awqat onimleri, sharwa mallari ushin ot-jem, kiyim-keshek 

ushin tala, agash materiallari ham basqalarni. 

Bekkem ekolgoyaliq sistema. 

Noyob tabiiy sistema. 

Ekosistemadagi zatlar aylaniwinin’ ajralmas bolegi. 

Bekkem  ekotizmler sipatinad ol barha rawajlaniwda  o’zgeriedi, 

Millionlab tiri organizmlerdin’ jasaw makani (1 gr topraqta 1.5 mln. Mikroorganizmler jasaydi). 

Sanitar waziypani atqaradi. 

O’simliklerdi suw, hava ham aziqliq penen tamiyinleydi, onin’ osiwinexizmet qiladi, azot, fosfor, kaliy, 

magniy, kalsiy…, gumus kislotalari, duzlar, oksidlar, basqa elementler ham brikpeler menen ta’minleydi. 

Suwdin kishi ham ulken shenberde aylaniwin bir normada tamiynleydi, sug’arma suwlardi, atmosferadan 

tuskenjawinlardi toplaydi ham uzaq waqit uslap turadi.  

O’simliklerdi suw, hawa ham oziqliq penen tamiynlep, oni o’siwine hizmet qiladi, azot, fosfor, kaliy, 

magniy, kalsiy…, gumus kislotalari, tuzlar, oksidler, basqa elementler ham brikpeler menen ta’minleydi. 

 

Suvning kichik  va katta doirada aylanishi bir meyorda ta’minlaydi, sug’orma suvlarni, atmosferadan 

tushgan yo’ng’inlarni toplaydi va uzoq muddat ushlab turadi.  

 

Puwlangan  suwlardi konditsiyalap apiwayi suwlarga aylantirip beredi. 

Artiqsha suwdi pastke otkerip yamasapuwlantirip jiberedi. Egerde ozinde kem bolsa, pastki qatlamnan 

kapilar arqali joqarigatartadi. 

Topraq hawasi atmosfera hawasin mo’tadillashtirib turadi. Karbonat angidrid birigiwi ham atmosferaga 

qaytiwi, azot, kislorod ham vodorodtin toplaniwi, oksidleniwi ham denitrifikatsiya siyaqli protseslerdi 

amelge asiradi. 

T

O

PRA

Q

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Topriqtiń  ekologikiyaliq  ahmiyeti  joqari.  Topraqta  jasab  turgan    millionlab  organizmlerdiń 

biologikiylaiq  har  –turli  hamolardin  ortaliqlarga  iykemlesiwi  tómendegi    sxema  tiykarinda  uyreniw 

mumkin. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Shuvoq, oddiy 

qarag’ay, 

makkajo’xori 

 

Palunlar  

Alyuminiyga 

boy tuproqda 

 

Indikator turlari 

 

Kvartsli qoya tuproq 

 

Oltinga bay 

topraq 

 

 

Astragal  

 

Selenge bay 

topraqta 

 

Nitrofit  

(qichitqio’t)  

 

Azotga boy 

tuproqda 

Yaxshi 

osadigan 

turlar 

(kalsefitlar) 

Beda, sibir 

tilog’ochi, 

qoraqayin, 

shumtol, 

chalov, 

tunulg’a. 

Torf, 

moxlari, 

otquloq, 

kashtan, choy 

Kalsiy 

tuzlarini 

“yoqtirmaydi

ganlar” 

(kalsefob-lar) 

Qumli 

tuproqda 

o’suvchi.