2. Sog’lik nima va u qanday baholanadi? Dunyoda nimaiki moddiy narsa yoki tushuncha borki, har birisining o’z o’lchami va sifati mavjud. Sog’lik ham bundan istesno emas. Hozirgi kunda sog’likni tibbiy nuqtai nazardan baholash rusum bo’lib qolganligi uchun bu masala tibbiyot amaliyotida deyarli hal qilingan. Masalan, JSST “Sog’lik-kishi organizmida kasallik yoki jismoniy nuqsonlarning yo’qligi bo’lib qolmasdan, balki uning jismoniy, ruhiy hamda ijtimoiy sog’lom holati hamdir”, deb ta’riflaydi. Shubasiz, bunday ta’rifdan nafaqat oddiy xalq, balki ziyoli odamlar ham sog’lik haqida tugal tushuncha hosil qila olmaydilar. Oddiy xalq esa sog’likni agar kishi hizmat vazifasi yoki uy ishlarini bajara oladigan bo’lsa yaxshi deb, bordi-yu uning salomatligida biron muammo paydo bo’lib, ahvoli og’irlashganda yomon deb baholaydilar. Ko’rinib turibdiki har ikkala baholash usuli ham sog’lik sifatlarini aniq ifodalab, salomatlik darajasini to’g’ri baholay olmaydi.
XX asrning ikkinchi yarmida o’zining “Tabiiy ovqatlanish harakati” asari bilan jahonga tanilgan Yaponiyalik tibbiyotchi Jorj Ozava taklif qilgan salomatlik va uning 7 ta talabini ko’rib chiqamiz:
1. Ishchanlik. 2. Yaxshi ishtaha. 3. Uyqu. 4. Yaxshi xotira 5. Yaxshi kayfiyat. 6. Fikrning tiniqligi 7. Haqiqatga intilish. Agar Ozava taklif qilgan ko’rsatkichlarga tana og’rligining me’yorida bo’lishi, qomatning tik va rasoligi, terining tozaligi kabilarni ham qo’shsak, salomatlikning talablarini to’la ta’minlagan bo’lamiz. Shubhasiz, bu ko’rsatkichlar kishining sog’lom, baxtli va uzoq umr ko’rishiga hizmat qiladi.
3. Inson salomatligini ta’minlovchi asosiy omillar. Kundalik turmushimizni tashkil qiladigan, uning hayotiyligini ta’minlovchi asosiy omillarni bilishimiz va ularni ma’lum bir tartibga keltirishimiz kerak bo’ladi. Bularning eng asosiylari quyidagilardan iborat.
1. Ovqatlanish omili. 2. Harakat omillari. 3. Bioritmik omillar. 4. Jinsiy, irsiy va oilaviy omillar. 5. O’zaro munosabatlar omili. 6. Orttirilgan zararli odatlar omili. 7. Atrof-muhitning ifloslanishi bilan bog’liq bo’lgan omillar. 8. Texnika va turmush taraqqiyoti omillari. 9. Sog’lik masalasida ongsizlik, savodsizlik va malakasizlik omillari.
