2022 autentifikatsiya muammolari, usullari va vositalari fozilov Shavkatjon Ibrohimjon o’g’li

MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Biometrik autentifikatsiyalash jaroyonida foydalanuvchining shaxsan biologik 
belgilari olinadi va bu belgilar boshqalarda uchramaydi, shuning uchun ham bu usul 
boshqa 
autentifikatsiya 
usullaridan 
ishonchli 
hisoblanadi. 
Undantashqari 
foydalanuvchining bu shaxsiy belgilari ko’chirib foydalanib bo’lmaydi, ya’ni uning 

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 6 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
1199 
w
www.oriens.uz
June
2022
 
aynan ishtirokida amalga oshiriladi. Bundan kelib chiqib biometric belgilarni ikkita 
katta guruhga ajratish mumkin: 
1.
Fizikbelgilar(barmoqizlari, ko’zto’rpardasi, yuzshakli); 
2.
Psixiologikbelgilar(klaviaturaorqaliimzochekish, ovozorqali). 
Bu ikki turdan fizik belgilar orqali autentifikatsiyalsh ishonchli hisoblanadi, 
chunki psixik belgilar vaziyatga qarab har xil bo’lishi mumkin.
Autentifikatsiya 
tizimlarida 
eng 
katta 
muammo 
foydalanuvchining 
autentigikatsiya vositasiga begona shaxslarning egalik qilishi. Ushbu kamchilikni 
bartaraf etish uchun bevosita beometrik vositalarga tayanamiz. Chunki ularning 
aynan shaxsning o’zisiz foydalanish mumkin emas.
Ushbu biometrik parametrlarni ochiq tarmoqda uzatish xavfli, shuning uchun 
uni xavfsiz kanallardan uzatish muammosi xam tug’iladi. 
Foydalanuvchilarni identifikatsiya va autentifikatsiyadan o’tkazish asosan 
tizimdan foydalanishga ruxsat berish uchun amalga oshiriladi. Ma’lumotlarni uzatish 
kanallarida himoyalashda sub’ektlarning o’zaro autentifikatsiyasi, ya’ni aloqa 
kanallari orqali bog’lanadigan sub’ektlar xaqiqiyligining o’zaro tasdig’I bajarilishi 
shart. Xaqiqiylikning tasdig’i odatda seans boshida, abonentlarning bir-biriga ulanish 
jarayonida amalga oshiriladi. “Ulanish” atamasi orqali tarmoqning ikkita sub’ekti 
o’rtasida mantiqiy bog’lanish tushuniladi. Ushbu muolajaning maqsadi – ulanish 
qonuniy sub’ekt bilan amalga oshirilganligiga va barcha axborot mo’ljallangan 
manzilga borishligiga ishonchni ta’minlashdir. 
Elektron tijorat tizimida to’lovlar quyidagi qator shartlarning bajarilishi asosida 
amalga oshiriladi:
•
konfidentsiallikning saqlanishi – Internet orqali to’lovlar amalga oshirilishida 
xaridor ma’lumotlarining (masalan, kredit karta nomeri) faqat qonun bilan 
belgilangan tashkilotlargina bilishi kafolatlanishi shart; 
•
axborot yaxlitligining saqlanishi-xarid xususidagi axborot hech kim tomonidan 
o’zgartirilishi mumkin emas; 
•
autentifikatsiya-xaridorlar va sotuvchilar ikkala tomon ham haqiqiy ekanligiga 
ishonch hosil qilishlari shart; 
•
to’lov vositalarining qulayligi - xaridorlarga qulay bo’lgan har qanday vositalar 
bilan to’lov imkoniyati; 
•
avtorizatsiya - jarayoni, bu jarayon kechuvida tranzaktsiya o’tkazilishi 
xususidagi talab to’lov tizimi tomonidan ma’qullanadi yoki rad etiladi. Bu muolaja 
xaridorning mablag’i borligini aniqlashga imkon beradi; 

---