2022 qilmishni kvalifikatsiya qilishda jinoyat tarkibining jinoyat-huquqiy ahamiyati: milliy va xorijiy tajriba abdisattorov Husniddin Bahodir o‘g‘li
Yüklə 131,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences VOLUME 2 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 Scientific Journal Impact Factor SJIF 2022: 5.947 Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7 1002 w www.oriens.uz March 2022 a) yuridik shaxs muayyan harakatni qilmaslikni yoki ma’lum majburiyatni bajarishni nazarda tutuvchi qonun talablariga rioya etmaydigan bo‘lsa; b) yuridik shaxs o‘z belgilangan maqsadiga va moliyaviy hisob-kitob hujjatlariga amal qilmagan holda, faoliyat olib borayotgan bo‘lsa; c) yuridik shaxsning yoki uning nomidan ish ko‘rishga vakolatli bo‘lgan mansabdor shaxsning foydasi uchun qilingan harakatlar shaxsga, jamiyatga va davlatga katta zarar keltirgan bo‘lsa. Yuridik shaxsning jinoiy javobgarlikka tortilishi jinoyat sodir etilishida aybdor bo‘lgan jismoniy shaxsni javobgarlikdan ozod etmaydi”. Modda mazmunidan kelib chiqadigan bo‘lsak, yuridik shaxsning faoliyatida jinoyat belgilari aniqlanadigan bo‘lsa, ham yuridik shaxsning o‘zi, ham jinoyatda aybdor bo‘lgan jismoniy shaxs (masalan, yuridik shaxs rahbari yoki xodimi) ham javobgarlikka tortilishi lozim. Fikrimizcha, yuridik shaxs tomonidan sodir etilgan qilmish bo‘yicha jinoyatni kvalifikatsiya qilishda, milliy qonunchiligimizda bo‘lgani kabi, faqat aybdor jismoniy shaxsni jinoyat subyekti sifatida ko‘rsatish maqsadga muvofiqdir. Chunki, shaxs tomonidan yo‘l qo‘yilgan qonun buzilishi uchun yuridik shaxsning javobgarlikka tortilishi adolat me’zonlariga unchalik ham to‘g‘ri kelmaydi. Germaniya Jinoyat kodeksida “jinoyat tarkibi” tushunchasi aniq modda tarkibida belgilanmagan. Ammo, Umumiy qismning 13 - 15-moddalari doirasida jinoyatning harakat yoki harakatsizlik ko‘rinishida hamda qasd yoki ehtiyotsizlik orqasida sodir etilishi mumkinligi nazarda tutilgan. Misol uchun, Germaniya Jinoyat kodeksining 13-moddasiga ko‘ra, “Mazkur qonunda nazarda tutilgan ijtimoiy xavfli oqibat kelib chiqishining oldini olish majburiyatiga ega shaxs tomonidan o‘sha harakatlarning qilinmasligi jinoiy javobgarlikka sabab bo‘ladi”. 15-moddada esa, “Agar qonun ehtiyotsizlik orqasida sodir etilgan harakat uchun jazoni ko‘rsatmasa, faqat qasddan sodir etilgan harakatlar jazolanadi”, - deyilgan [9]. Bundan ko‘rinadiki, Germaniya jinoyat huquqida ham obyektiv va subyektiv tomon qilmishni jinoyat deb topish va uni muayyan modda bilan kvalifikatsiya qilishda muhim ahamiyatga ega. Ya’ni, qilmishning qasd yoki ehtiyotsizlik orqasida sodir etilganligi obyektiv tomondan o‘xshash bo‘lgan jinoyatlarni farqlashga yordam beradi. Shu bilan birga, Kodeksda jinoyat subyektiga xos bo‘lgan belgilar ham o‘z aksini topgan. Jumladan, 19- moddaga binoan, “Jinoyat sodir etish vaqtida 14 yoshga to‘lmagan shaxs aybsiz holda harakat qilgan deb topiladi”. Mazkur norma kvalifikatsiya uchun nihoyatda muhim bo‘lib, jinoyat subyekti yoshini belgilab beradi. Demak, Germaniyada har qanday jinoyat uchun shaxs 14 yoshdan boshlab jinoiy javobgarlikka tortilishi mumkin. Jinoyat subyekti bo‘yicha qilmishni kvalifikatsiya qilish jarayonida |