21 Eylül 2016, 21: 37 Abhazya Ermenileri, Dünü ve Bugünü Türkolog, Prof. Dr. Zaza Tsurtsumia

Abhaz-Ermeni Anlaşmazlık Konusu: Demiryolu Hattı

Ermenistan'ın Gürcistan ve Abhazya üzerinden Rusya'ya bağlanabilecek Güney Kafkasya Demiryolu Hattı'nın yeniden işletilmesi talepleri Abhazya Ermenileri tarafından destekleniyor. Ermenilerin taleplerine Rusya da olumlu yaklaşmaktadır. Gürcistan hükümetin demiryolun açılması konusunda net bir tavrı sergilemeyerek, bu konuda Azerbaycan'dan çekindiğini varsayılmaktadır. Öte yandan, Abhaz yöneticileri de demiryolun açılmasına sıcak bakmamaktadır. Abhaz'lar bu demiryolu vasıtasıyla Gürcistan'ın Abhazya'yı bir şekilde kendi köntrolü altına alma çabalarından ve bu yönden Rusya'ya yeniden yaklaşabileceğinde nendişelenmektedir.

1992-1993 Abhazya savaşı sonucu, Rusya-Gürcistan-Ermenistan demiryolu (Transkafkasya Hattı) kapandı. 1992 yılından itibaren Ermenistan bu Rusya'ya bu ulaşım hattını kullanamıyor. Ermenistan bugün Rusya ile ticari ilişkilerini Gürcistan’ın Kafkasya dağ geçidindeki Darial gümrük kapısı üzerinden ve bir kısmını de Batum limanından gerçekleştirmektedir. Ancak bu yolların teknik imkanların kısıtlı olması ve Gürcistan-Rusya ilişkilerine bağlı olması Ermenistan'i çoğu zaman özellikle kış aylarında zor durumda bırakmaktadır.

Abhazya demiryolunun açılması, Ermenistan kadar Rusya için de önemlidir. Ermenistan’da bulunan 102. Rus askeri üssünün donanımında Rusya ciddi sorunlarla karşı karşıyadır. Rusya ve Ermenistan, Abhazya demiryolunun açılması konusunu gündeme getiriyorsa da Tiflis demiryolunun açılma müzakerelerine Abhazya’nın bir taraf olarak katılımına karşıdır.

Abhaz yetkililer ise demiryolunun açılması için Gürcistan’la Abhazya arasında Enguri nehrinde bir gümrük kapısı oluşturulmasının şart olduğunu belirtyor ki bu da Tiflis için kabul edilemez bir taleptir. Bu durumda Ermenistan ve Rusya'nın demiryolu açılması çabalarına Abhazya'daki Ermenilerden resmi destek gelmişti. Abahzya'daki Ermeni toplumu liderleri Kosyan ve Trapizonyan, 2014 yılın Temmuz ayında Abhazya hükümetine çağrıda bulunarak Abhazya üzerinden Ermenistan ve Gürcistan'ı Rusya'ya bağlayan demiryolu hattının yeniden faalyete geçmesini istediler.

Ermenilerin bu çağrısına Abhaz yöneticilerinden olumlu karşılık vermemekle beraber Abhaz toplumunda bir Ermeni faktörü müzakerelere de yol açmıştı. Hızla artan Ermeni nüfusun Abhazları tehdit edebileceği, Ermenilerin ekonomik sektöründe kazanan üstünlük ve gelirlerin siyasi amaçla kullanabileceğini belirten Abhazlar Rusya'nın Ermenileri açıkça desteklenmesinden de hoşnutsuzluğu dile getiryorlar. 2015 yılında Abhazya parlamentosu Abhaz milletvekili Aslan Kobahiya, Abhazya'da Ermenilerin spor turunuvaların dzenlenmesine karşı çıktı. Ermenilerin ayrı bir spor ve kültürel faaliyetleri düzenlemelerine bile şüphe ile bakan Abhazlar, Ermeni nüfusun kendi liderleri etrafında toplanan bir siyasi örgüt haline gelmeleri ve Abhazlardan farklı amaçlarla hareket edebilecekelrinden endişe etmektedirler.

Sonuç

Abhazya savaşında Ermenilerinin etkin rölü üstelendiğini ve bugünlerde de tarım, ekonomi ve ticaretinde lider pozisyonuna geçtiklerini dikkat çekicidir. Abhazların kamu sektöründe yoğun olmalarına karşılık Ermeniler de son yıllarında siyasi güç oluşturma yolunda ilerlemektedir.

Abhazya'nın sözde bağımsızlığının tanımasından sonra imzalanan anlaşmalarla Ruslar, Abhazya'yı Güney Kafkasya'da bir Rus Üssü haline getirdi. Rusya'nın sadık müttefikleri olan Ermenilerin de Abhazya'da ikinci etnik unsuru olup siyasal kimliği kazanacağını ve Abhazya'nın geleceği konusunda söz sahibi olacaklarını görülmektedir.