215
Maxsulotni ishlab chiqarishsa qatnashadigan yoki ho’jalik extiyojlari, texnik
maqsadlar va ishlab chiqarish jarayoniga yordamlashishga iste'mol qilinadigan
yordamchi materiallar;
- qayta ishlash uchun tayyorlangan qishloq; ho’jalik maxsulotlari va shu
kabilar.
1020 "Sotib olingan yarim tayyor materiallar va butlovchi qismlar" schyotida
ishlab chiqariladigan maxsulotni (qurilishni) butlash (komplektlash) uchun ishlab
chiqarish kooperasiyasi tartibida sotib olinadigan, ularni ishlov berish va yigish
uchun xarajatlar talab qiladigan xaryd qilingan yarim tayyor maxsulotlar, tayyor
butlovchi buyumlar, qurilish detallari va konstruksiyalar mavjudligi va xarakati
hisobga olib boriladi.
Ilmiy-tadqiqotchilik
va
konstruktorlik
tashkilotlari
muayyan
ilmiy-
tadqiqotchilik va konstruktorlik mavzusi bo’yicha ilmiy va eksterimental ishlarni
o’tkazsh uchun chetdan sotib olgan butlovchi buyumlar, maxsus uskunalar,
asboblar va moslamalarni va shu kabilarni ham 1020 "Sotib olingan yarim tayyor
materiallar va butlovchi qismlar" schyotida hisobga olib boradi. Umumiy
foydalanishdagi uskuna va asboblar materiallar hisobi schyotlarida hisobga
olinmasdan, asosiy vositalar yoki kam baxoli va tez eskiradigan buyumlar tarkibida
hisobga olib boriladi. 1030 "Yoqilgi" schyotida neft maxsulotlari, yoqilgi-moylash
materiallari (neft, benzin, kerosin, dizel yoqilgisi, moy va sh.k.), qattiq, yoqilgi
(ko’mir, yog’och va sh.k.) va gazsimon yoqilgilar (gaz va gazolin) mavjudligi va
xarakati hisobga olib boriladi. Yoqilg’i-moylash materiallari (YoMM) uchun
talonlardan
foydalanilganda, ular ham 1030 "Yoqilg’i" schyotida hisobga olib
boriladi
1040 "Ehtiyot qismlar" schyotida mashina, uskuna, transport vositalari va
boshqalarni ta’mirlash va eskirgan qismini almashtirish uchun mo’ljallangan
asosiy faoliyat uchun xarid qilingan yoki tayyorlangan, ehtiyot qismlarning
mavjudligi va harakati, hamda zahiradagi avtomobil shinalari hisobga olinadi. Shu
yerda ta’mirlash zavodlarida va texnik servis punktlarida korxonaning ta’mirlash
bo’limlarida qilingan (yaratilgan) agregatlar, dvigatetlar, uskunalar, to’liq
komplektli mashinalarning almashish fondi harakati ham hisobga olinadi.
1050 "Qurilish materiallari" schyotida qurilish konstruktsiyalari va detallari,
bino va inshootlarning qismlari, konstruktsiya va detallarini qurish va pardoz
qilish, qurilish detallarini tayyorlash qurilish va montaj
ishlarida ishlab chiqarish
ehtiyojlari uchun ishlatiladigan shuningdek, boshqa ehtiyojlar uchun chetdan sotib
olingan va o’zida ishlab chiqilgan qurilish materiallarining mavjudligi va harakati
hisobga olinadi.
1060 "Idish va idishbob materiallar" schyotida idishlarning barcha turlari
(xo’jalik inventari sifatida foydalaniladigan idishlardan tashqari) shuningdek,
idishlar tayyorlash va ta’mirlash uchun mo’ljallangan materiallar va detallar
(yashiklarni yig’ish uchun detallar, bochqa taxtasi, temir gardish va boshqalar)ning
mavjudligi va harakati yuritiladi. Yuklanadigan mahsulotlarning butligi va
saqlanishini ta’minlash maqsadida vagonlar, barjalar, samolyotlar, kemalarni
qo’shimcha jihozlash uchun mo’ljallangan buyumlar 1010 "Xom ashyo va
materiallar" schyotida hisobga olinadi.
216
1070 "Chetga qayta ishlash uchun berilgan materiallar" schyotida chetga
qayta ishlash uchun berilgan materiallarning mavjudligi va harakati hisobga
olinadi. Bunda materiallarga qayta ishlov berish bilan bog’liq
chetdagi
korxonalarga to’langan xarajatlar bevosita qayta ishlashdan olingan buyumlarni
hisobga oluvchi schyotlarning debetiga olib boriladi.
1080 "Inventar va xo’jalik jihozlari" schyotida korxonaning aylanma
mablag’lari tarkibiga kiradigan inventarlar, asboblar, xo’jalik jihozlari va boshqa
mehnat vositalarining (kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar) mavjudligi va
harakati hisobga olinadi.
Ushbu schyotda quyidagi mezonlardan biriga javob beradigan mulk hisobga
olinadi:
a) xizmat qilish muddati bir yildan ortiq bo’lmagan;
b) xizmat qilish muddatidan qat’iy nazar bir birligi (komplekti)ning qiymati
(sotib olish vaqtida) O’zbekiston Respublikasida belgilangan eng kam ish haqi
miqdorining ellik barobarigacha bo’lgan buyumlar. Rahbar hisobot yilida
buyumlarning inventar va xo’jalik jihozlari tarkibida hisobga olinishi uchun
qiymatining past chegarasini belgilash huquqiga ega.
Xizmat qilish muddati va qiymatidan qat’i nazar inventar va xo’jalik jihozlari
tarkibiga quyidagilar kiritiladi:
a) maxsus asboblar va moslamalar (alohida buyurtmani tayyorlash uchun yoki
ma’lum bir turdagi buyumlarni seriyali va ommaviy ishlab chiqarish uchun
mo’ljallangan maqsadli asboblar va moslamalar);
b)
maxsus va sanitar buyumlar, maxsus poyafzal;
v) yotoq jihozlari;
g) kantselyariya jihozlari (kalqo’lyatorlar, stol jihozlari va h.k.);
d) oshxona va ovqatlanish xonasi jihozlari shuningdek, ovqatlanish xonasi
choyshablari;
e) xarajatlari, ularni qurish, qurilish-montaj ishlari tannarxiga olib boriladigan
vaqtinchalik (titulsiz inshootlar) qurilma va moslamalar;
j) foydalanish muddati bir yildan kam bo’lgan almashtiriladigan uskunalar;
z) ov qurollari (ko’kan, qopqon, to’rlar va h.k.).
Korxonalar mustaqil ravishda inventarlar, asboblar va xo’jalik jihozlarni
hisobga oluvchi schyotlarni ularning moliyaviy-xo’jalik faoliyatidagi o’rni va
roliga qarab ochishlari mumkin. Ularning qiymati foydalanishga berilgan vaqtda
ishlab chiqarish yoki davr xarajatlariga to’liq qo’shiladi. Foydalanishdagi inventar
va xo’jalik jihozlarining saqlanishini ta’minlash maqsadida keyinchalik ularning
hisobi balansdan tashqari "Foydalanishdagi inventar va xo’jalik jihozlari"
schyotida tsex, ombor va alohida foydalanuvchilar bo’yicha yuritiladi.
Inventar va xo’jalik jihozlari keyinchalik foydalanishga yaroqsiz xolga kelgan
hollarda ularni balansdan tashqari schyotdan hisobdan chiqarish belgilangan
tartibda rasmiylashtirilgan hisobdan chiqarish dalolatnomasiga asosan amalga
oshiriladi.
1090 "Boshqa materiallar" schyotida yuqorida keltirilgan schyotlarda nazarda
tutilmagan materiallarning mavjudligi va harakati hisobga olinadi. Bu yerda ishlab
chiqarish chiqindilari (qirqimlar, qirindi va sh.k.); tuzatib bo’lmaydigan yaroqsiz
217
mahsulotlar; asosiy vositalarning chiqib ketishidan
olingan moddiy qiymatliklar
(metallom, yaroqsiz xom ashyo, eskirgan shinalar, kameralar, yaroqsiz rezina,
ishlatilgan moy, nigrol va h.k.) hisobga olinadi.
Qishloq xo’jaligi korxonalari urug’liklar, ekish materiallari, (sotib olingan va
o’zida ishlab chiqarilgan) kompostlar, mineral o’g’itlar, qishloq xo’jalik ekinlari
zararkunandalariga qarshi kurashda ishlatiladigan, biologik preparatlar, zaharli
kimyoviy moddalar, dorilar hamda kimyoviy moddalarni (o’simlikchilikda,
chorvachilikda va yordamchi xo’jalikda) hisobga olish va boshqalar uchun
qo’shimcha schyotlarni ochishlari mumkin.
Materiallarning kelib tushishi 1510 "Materiallarni tayyorlash va xarid qilish"
va 1610 "Materiallar qiymatidagi farqlar" schyotlaridan foydalanilgan holda (agar
bu korxonaning hisob schyotida belgilangan bo’lsa)
yoki ushbu schyotlardan
foydalanilmagan holda aks ettirilishi mumkin.
Materiallarni ishlab chiqarishga yoki boshqa xo’jalik maqsadlariga haqiqatda
sarflanishi (1000) materiallarni hisobga oluvchi schyotlarning kreditida xarajatlarni
hisobga oluvchi schyotlar bilan bog’langan holda aks ettiriladi.
Materiallarni chetga sotish (1000) materiallarni hisobga oluvchi schyotlarning
krediti va 9220 "Boshqa aktivlarning chiqib ketishi" schyotining debetida aks
ettiriladi.
Materiallarni hisobga oluvchi schyotlar (1000)ning analitik hisobi saqlanish
joylari va ularning alohida nomlari (turlari, navlari, hajmlari va boshqalar)
bo’yicha yuritiladi.
Materiallarni hisobga oluvchi schyotlar (1000)ning bog’lanishi
Dostları ilə paylaş: