28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

 
 
 
 

---

68 
 
 
 
Schyotlar rejasining klassifikatsiyasi 
AKTIVLAR. 
0110—0990 – Uzoq muddatli aktivlar schetlari – I bo’lim). 
1010 -2910 Tovar-moddiy zaxiralar schetlari – (2-bo’lim) 
4010—4910 –Olinadigan schetlar (debitorlar) – joriy qismi (4 bo’lim), 
5010-5920 –Pul mablag’lari va boshqa joriy aktivlar(5 bo’lim), 
 
MAJBURIYATLAR. 
6010 – 6990
Joriy majburiyatlar (kreditorlar) (6 bo’lim). 
7010 – 7920
Uzoq muddatli majburiyatlar (kreditorlar)- (7 bo’lim), 
KAPITAL. 
8310 – 8910 Kapital, taksimlanmagan foyda va rezervlar – 8 bo’lim), 
ASOSIY FAOLIYATDAN DAROMADLAR va XARAJATLAR.
9010 - 9910
Daromadlar va xarajatlar (9 bo’lim). 
94, 95, 96, 97 Nooperatsion faoliyatdan daromadlar va xarajatlar. 
Oldingi amal qilgan buxgalteriya hisobi tizimi sharoitida, schyotlar 
rejasi normativ xujjat hisoblanib, xamma yuridik shaxslarga schyotlarning 
nomlanishini va sanalash tartibiga qatoiy amal qilishni uqtirgan. Bu 
schyotlarni qo’llashning yagona uslubini ta’minotlardi va rayon, region 
hamda umumdavlat miqiyosida korxonalarning umumlashgan moliyaviy 
hisobotlarni tuzishga imkon berardi. 
Sub’ektlar tavsiya etilayotgan umumiy schyotlar rejasiga asosan 
xo’jalik operatsiyalarini buxgalteriya hisobining o’z ishchi schyolar rejasini 
tuzishlari zarur. Bu esa korxona aktivlari va ularning tashkil topish 
manbaalarini hisob registrlarida alohida schyotlarda hisobini olib borish 
imkonini berishi kerak. Ishchi schyotlar rejasi schyotlarning ko’p yoki kam 
soniga ega bo’lishi mumkin, lekin shu bilan birgalikda tanlangan schyotlar 
guruxi korxonaning faoliyati turiga mos ravishda hamma xo’jalik 
operatsiyalarni hisobga olishni ta’minotlashi lozim. Sanalash tartibi va 
sanadagi belgilar soni ixtiyoriy, biroq sanalash egiluvchan bo’lishi va 
qo’shimcha schyotlarning kiritishga imkon berishi maqsadga muvofiqdir. 
Mantiqiy 
sanalash 
buxgalteriya 
hisobini 
o’zlashtirish 
va 
kompyuterlashtirishni osonlashtiradi.
1. matnlarining oxirida amalda qo’llanilayotgan va loyihasi 
tayyorlangan schyotlar rejasi to’liq ilova qilingan(1 va 2- ilovalarga qarang). 
Quyida amaldagi schyotlar rejasi va tavsiya etilayotgan schyotlar 
rejasini jadval shaklida ko’rish mumkindir:
 
Oldingi amal qilgan va tavsiya etilayotgan schyotlar rejalarining 
hamma schyotlar bajaradigan vazifalari orasida farqlar mavjud bo’lsa ham, 
schyotlarni guruxlash va ularda axborot saqlash umum qabul qilingan 
printsiplarga javob beradi : 

---

69 
Aktivning istalgan schyoti Majburiyatlar yoki xususiy
D-t 
K-t
kapitalning istalgan schyoti 
Ko’payish Kamayish
D-t
K-t
+ 
_
Kamayish Ko’payish 
YAkuniy
- 
+ 
qoldiq
YAkuniy 
qoldiq
Aktivlar schyotlar har xil turdagi boyliklarning ko’payishi yoki 
kamayishini ko’rsatadi. 
Majburiyatlar schyotlari. Bu schyotlarda pul mabajburiyatlari 
(qarzlari)ning ko’payishi yoki kamayishi aks ettiriladi. 
Kapital schyotlari. Ular mulkdorning firmaga quygan mablag’’lari va 
ularning o’zgarishlarini aks ettirish uchun mo’ljallangan.