28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

bo’lgan
paytda 
tuzilishi
va 
ularda aniq (ishonchli) ma’lumotlar kayd qilinishi kerak. Eskirgan va ixtiyoriy 
tuzilgan
shakllarning ish :qorozlaridan foydalanish mumkin emas. Ayrim xollarda 
boshlang’ich xujjatlarni mashina ukiy oladigan ma’lumot tashuvchilarda xam 
tuzish mumkin. K,uyidagi rekvizitlari 
bo’lgan
boshlang’ich xujjatlargina xuquqiy 
kuchga ega bo’ladi:
xujjat (shakl) ning nomi, shaklning kodi;
xujjat tuzilgan sana; 
xo’jalik operatsiyasining mazmuni; 
xo’jalik operatsiyasi (mikdor va qiymat ifodasi) o’lchovi; 
xo’jalik operatsiyasining amalga oshirilishi va uni to’g’ri rasmiylashtirish uchun 
javabgar shaxslarning mansablari nomlari, imzolari va ularning rasshifrovkalari. 
Bundan tashxari, zarurat tug’ilsa, boshlang’ich xujjatda yana Quyidagi qo’shimcha 
rekvizitlar xam bo’lishi mumkin: 
xujjatning rakami; 
korxonaning nomi va manzili; 
xujjatda 
qayd 
kilgan xo’jalik operatsiyasini amalga oshirish asosi; 
xujjatlashtirilayotgan xo’jalik operatsiyalarining xarakteri bilan aniqlaniladigan 
boshqa qo’shimcha rekvizitlar. Buxgalteriya hisobi mexanizatsiyalashtirilgan 
(avtomatlashtirilgan) larda boshlang’ich xujjatlarning rekvizitlari kodlar shaklida 
kayd qilinyashi mumkin.
Boshlang’ich xujjatlarni arxivda saklash davrida 
ulardagi yozuvlar uchib ketmasligini ta’minlaydigan vositalar bilan xujjatlarga 
yozuvlar qilish kerak. SHuning uchun boshlang’ich xujjatlardagi yozuvlar oddiy 
siyox, kimyoviy qalam, sharikli ruchka pastasi, yozuv mashinasi, mexanizatsiya 

---

92 
vositalari va boshqa yuqorida qo’yilgan talabga javab bergan vositalar yordamida 
qilinishi kerak. Boshlang’ich xujjatlardagi yozuvlarni qilishda oddiy qalamdan 
foydalanish qatiyan man qilinadi.
Boshlang’ich xujjatlarninr bo’sh satrlari albatta chizib qo’yilran bo’lishi 
kerak. Korxonalarda bosh buxgalter bilan kelishilgan xolda boshlang’ich 
xujjatlarga imzo chekish xuquqi berilgan shahsning ro’yxati tuziladi va bu ro’yxat 
korxona raxbari tomonidan tasdiqlanadi. Juda noyob va qimmatbaxo moddiy 
qiymatliklarni ombordan chiqarish uchun tuziladigan xo’jatlarga imzo chekish 
xuquqiga ega