28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

S
oy oxiriga
 = S 
oy boshiga 
+ D-t
oborot
 - K-t
oborot
 
 
 
qoldiq qoldiq
 
Misol:
Kassadagi pul mablag’’lari oy boshiga 150 sumni tashkil qil 
gan bo’lsin. Oy davomida esa kassadagi naqd pularning xarkati bilan bog’liq 
quyidagi operatsiyalar amalga oshirilgan:
1.
Hisob-kitob
schyotidan kassaga 120000 sum pul ish haqi
berish uchun 
olib kelindi va kirim qilindi.
2.
Xizmat safariga borib kelgan buxgalter Axmedov S. ishlatilmay qolgan 
2500 sum pulni kassaga qaytarib topshirdi. 
3.
Kassadan ishchilarga 100000 sum miqdorida ish haqi berildi. 
4.
Kassadan ishchilarga 15000 sum berildi. 
Ushbu operatsiyalarni schyotda yozish tartibini ko’rib chiqamiz: 
D-t “Kassa” K-t 
oy 
boshiga 
qoldiq
150 
1) 120000 
2) 2500 
3)100000 
4) 15000 
ob
.122500 
 ob
.115000 
oy 
oxiriga 
qoldiq
7650 
Bu erda 150 sum boshlang’ich qoldiq, “Kassa” schyotining debet 
tomoniga yoziladi, chunki, bu schyot aktiv bo’lib, mavjud mablag’’ qoldig’i 
albatta debet tomonga yozilishi kerak. 
Xo’jalik operatsiyalari natijasida kassaga tushgan naqd pullarning 
umumiy hajmi 122500 sumni tashkil etgan bo’lib, bu debet oborotga 

---

19 
yoziladi. Oy mobaynida kassadan chiqib ketgan naqd pullarnig umumiy 
hajmi 115000 sumni tashkil etadi, bu o’z navbatida kredit oborotga yoziladi. 
Oxirgi qoldiqni yuqoridagi keltirilgan formula asosida topamiz: 
S
oy oxiriga
 =150+122500-115000=7650 
Demak, aktiv schyotlarda, yaoni xo’jalik mablag’’larini aks ettiruvchi
schyotlarda oy boshiga va oxiriga qoldiq hamda mablag’’larning ko’payishi 
debet tomonga, mablag’’larning kamayishi esa schyotning kredit tomoniga 
yoziladi.