28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

MAVZU-32. BUXGALTERIYA (MOLIYA) HISOBOTI
(ma’ruza 2 soat) 
Reja 
1.
 
Buxgalteriya (moliyaviy) hisobot tugrisida tushuncha 
2. Hisobotning xususiyatlari 
3. Hisobotning turlari va uning mazmuni 
4. Buxgalteriya hisobotini tuzish, topshirish va tasdiqlash tartiblari 
5. Umumlashtirilgan moliyaviy hisobot 
 
Tayanch iboralar 
 
Buxgalteriya balansi, Moliyaviy natijalar tugrisidagi hisobot, Asosiy vositalar 
xarakati to’g’risidagi hisobot, Pul okimlari to’g’risidagi hisobot, Xususiy kapital 
to’g’risidagi hisobot 
Moliyaviy hisobotlar moliyaviy natijalarni va boshqa xo’jalik muomalalarini 
ularning iqtisodiy tavsifiga qarab ayrim bandlarda umumlashtirilishini aks ettiradi, 
bu esa moliya hisobotlarining elementlari deyiladi 
Aktivlar, xususiy sarmoya va majburiyatlar buxgalteriya balansida xo’jalik 
yurituvchi sub’ektning moliyaviy xolatlarini bevosita aniqlash imkoniyatini 
yaratadigan elementlar hisoblanadi. 
Daromadlar va xarajatlar, faoliyatning moliyaviy natijalari tug’risidagi hisobotda 
xo’jalik yurituvchi sub’ektning ko’rsatkichlarini aniqlash Bilan bevosita bog’liq 
bo’lgan elementlardir. 
Pul mablag’’larining xarakati to’g’risidagi hisobot, faoliyat natijalari va 
buxgalteriya balansi sub’ektning xolatidagi o’zgarishlar to’g’risidagi hisobotning 
elementlaridir. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida jumquriyatda fuqarolarni shaxsiy va xususiy 
mulki, jamiyat (shirkat) mulki, kommunal mulk, davlat mulki, aralash mulk, 
xorijiy xuquqiy shaxq mulkiga asoslangan korxonalar faoliyat ko’rsatishi mumkin. 
xolat hisobotning moxiyati va axamiyatiga o’z tahsirini qila Mamlakatning 
buxgalteriya hisoboti ma’lumotlari boi davlatlarning axborotlari bilan solishtirib 

---

135 
bo’lishib ta’minlash uchun mamlakatdagi buxgalteriya hisobi va xiss tini xalqaro 
buxgalteriya standartlariga moslashtirish jumxuriyatda buxgalteriya hisobi va 
hisobotini xaltsaro 
(.bux
galteriya standartlari asosida tashkil qilish kerak bo’ladi 
Korxona reja ko’rsatkichlarining tsanday bajarilayotgani jorny buxgalteriya, 
operativ-texnika va statistika hisobi malumotlari asosida nazorat qilib boriladi. 
Xisobot davrini oxirida shu davr ichida reja ko’rsatkichlarining qanday
bajarilganligi, korxona qanday xo’jalik mablag’lariga ega va qaysi manbalardan 
tashkil topganligi, xo’jalik faoliyati qanday natija bilan yakunlanganligi va boshqa
ko’rsatkichlarining qanday bajarilganligini aniqlash uchun kerakli ma’lumotlar 
olinishi lozim. Bu ma’lumotlar hisobot shakllaridan olinadi. Hisobot shakllarida 
ko’rsatkichlar 
fakatgina 
buxgalteriya 
hisobi 
ma’lumotlari 
asosidagina 
chiqarilmasdan balki operativ-texnika va statistika hisoblarining ma’lumotlari 
asosida xam chiqariladi. Hisobot shakllarydagi ma’lumotlar asosida korxonaning 
ishlab chiqarish faoliyati iqtisodiy taxlil qilinadi. Iqtisodiy taxlil natijasida 
korxonaning hisobot davrida qo’lga kiritgan yutuqlari va yo’l qo’ygan 
kamchiliklari aniqlanadi. Hisobot shakllaridagi ma’lumotlar asosida yuqori 
tashkilotlar tomonidan korxonaning ishlab chiqarish-xo’jalik faoliyati va reja 
topshiriqlarining bajarilishi ustidan nazorat olib boriladi. Moliya va soliq organlari 
hisobot ma’lumotlariga tayanib korxonaning moliyaviy axvolini taxlil qiladi. 
Xisobot shakllarida xo’jalik mablag’’lari va ularning tashkil topish manbalari 
xamda pul-kredit munosabatlari haqidagi tizimlashtirilgan buxgalteriya, operativ-
texnika va statistika hisoblari ko’rsatkichlari bo’ladi.