3-bob. Byudjet tuzilishi va byudjet tizimi

Federatsiya va konfederatsiyaning asosiy farqlari: 
–
Federatsiyaning huquqiy asosi dastlab shartnoma, keyinchalik esa konstitutsiya bo‘ladi; 
Konfederatsiyaning huquqiy asosi bo‘lib faqat shartnoma maydonga chiqadi. 
–
Federatsiya - davlat-huquqiy maqomdagi tashkilot, buning natijasida esa yangi davlat vujudga keladi; 
Konfederatsiya esa xalqaro-huquqiy ittifoq bo‘lib, davlat sifatida qabul qilinishiga hali erta. 
–
Federatsiya hududi yagona maqomga ega; Konfederatsiya esa yagona hududga ega bo‘lmaydi, uning 
hududi mazkur ittifoq tarkibiga kiruvchi davlatlarning hududidan tashkil topadi. 
–
Federatsiya yagona fuqarolik o‘rnatilgan, Konfederatsiyada esa yagona fuqarolik mavjud emas, lekin 
konfederatsiya hududida shaxs maqomining bir-biriga yaqinligini ta‘minlab beruvchi normalar o‘rnatilishi 
mumkin. 
–
Federatsiyada davlat hokimiyati(qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi, sud hokimiyati)ning yagona organlari 
mavjud; Konfederatsiya bunday organlarga ega emas, u yerda faqat yagona maqsadlarni amalga oshirishga 
ko‘maklashuvchi muvofiqlashtiruvchi organlar shakllantirilishi mumkin. 
–
Federatsiyada umumiy huquqiy aktlarning federatsiya subyektlari aktlaridan ustunligi prinsipi amal 
qiladi; Federatsiyada federal organlar tomonidan federatsiya subyektining aktini direktiv yo‘l yoki nizoni ko‘rib 
chiquvchi konstitutsiyaviy nazorat organlari tomonidan bekor qilinishi mumkin bo‘lgan tartib mavjud. 
Konfederatsiyada esa uning muvofiqlashtiruvchi organi chiqargan qaror konfederatsiya a‘zolarining organlari 
qarorlari orqali qabul qilinadi. Bu qarorlar yo ratifikatsiya qilinadi yoki boshqa yo‘l bilan tan olinadi. Bunda 
konfederatsiya a‘zolari umumiy qarorlarni o‘zlari uchun majburiy, deb tan olmasliklari mumkin. 
–
Federatsiyalarda yagona qurolli kuchlar mavjud. Faqat ayrim holatlardagina federatsiya a‘zolariga ayrim 
qurolli kuchlarga ega bo‘lishga ruxsat berilar edi. Lekin ular baribir yagona qurolli kuchlar tarkibiga kirar edi 
(masalan, sobiq Sovet Ittifoqining siyosiy tarixidagi ayrim davrlarni olsak, ittifoqdosh respublikalarga harbiy 
qo‘shinga ega bo‘lishga ruxsat berilar edi). Konfederatsiyada esa unga kiruvchi davlatlarning mustaqil 
armiyalari mavjud, ular umumiy qo‘mondonlik asosida birlashtirilishi mumkin. Davlatlarning kelishuviga 
binoan turli davlatlarning harbiy kontingentlaridan tashkil topgan yagona armiya tuzilishi mumkin, lekin 
davlatlar o‘zlarining qurolli kuchlarini ham saqlab qolish huquqiga ega. 
–
Federatsiyada yagona soliqlar mavjud bo‘lib, ularni federatsiya to‘liq ravishda o‘rnatishi mumkin, 
bundan tashqari federatsiya soliq va moliya siyosati borasida ustuvor va andozaviy normalarni o‘rnatishi 
mumkin. Konfederatsiyaga kiruvchi har bir davlat o‘z soliqlari va moliya tizimiga ega bo‘lib, Konfederatsiya 
mablag‘larining manbasi sifatida unga kiruvchi a‘zolarning badallari hisobga olinadi. 
–
Federatsiyada yagona pul tizimi mavjud bo‘lib, barcha hududda amal qiladi. Konfederatsiyaga kiruvchi 
har bir davlatda o‘z valyutasi mavjud, to‘g‘ri, pul tizimlari bu holatda bir-biriga yaqinlashtirilishi mumkin. 
–
Federatsiya yagona iqtisodiy siyosat yoki uni yagona markazdan boshqarish qoidalariga ega. 
Konfederatsiyada esa muvofiqlashtirish mavjud bo‘lishi mumkin, lekin yana Konfederatsiya a‘zolarining 
ixtiyoriy tan olishi orqali. 

---

73