3. Felpsning jamg’arishni “oltin qoidasi” Xarrod-Domar modelining kamchiliklari

Solou modelida muvozanatli sharoitda asosiy o’zgaruvchilarning 
tavsifi
1
Aholi 
o’sishi 
va 
texnologik 
taraqqiyot 
mavjud bo’lmaganda
Aholi 
n 
sur’atda 
o’sganda
Aholi n va texnologik 
taraqqiyot 
g 
sur’atda 
o’sganda
o’zgaruvchi
o’sish 
sur’ati
o’zgaruvchi
o’sish 
sur’ati
o’zgaruvchi
o’sish sur’ati
L
0
L
n
L
n
L*E
n+g

---

K
0
K
n
K
n+g
k’= K/L*E
0
k=K/L
0
k=K/L
0
k=K/L
g
Y
0
Y
n
Y
n+g
y’= Y/L*E
0
y= Y/L
0
y= Y/L
0
y= Y/L
g
Solou modeli iqtisodiyotda muvozonatni va omillarning to’la bandligini saqlovchi 
uzoq muddatli iqtisodiy o’sish mexanizmini ifodalashga imkon beradi. Bu model 
farovonlikning barqaror o’sishining yagona asosi sifatida texnik taraqqiyotni 
ajratadi va iste’molning maksimallashtirishni ta’minlovchi o’sishni ta’minlovchi 
maqbul variantni topish imkonini beradi.
Biroq, Solou modeli ham kamchiliklardan holi emas.
Birinchidan, bu model uzoq muddatli davrda erishiladigan barqaror muvozonatli 
holatni tahlil qiladi, iqtisodiy siyosatda esa ishlab chiqarish va turmush 
darajasining qisqa muddatli davrdagi o’zgarishi ham muhim.
Ikkinchidan, model zamonaviy sharoitda sezilarli ahamiyatga ega bo’lgan o’sishni 
cheklovchi bir qator resurs, ekologiya va ijtimoiy masalalarni qamrab olmagan.
3. Felpsning jamg’arishni “oltin qoidasi” 
1961 yilda amerikalik iqtisodchi E. Felps jamg’arishning “oltin qoidasi”ni keltirib 
chiqardi. Umumiy holda bu qoidani quyidagicha ifodalash mumkin: jamiyatning 

---

eng yuqori iste’molini va iqtisodiyotning chidamli holatini ta’minlovchi kapitalni 
jamg’arish darajasi kapitalni jamg’arishning “oltin darajasi” deb ataladi.
Optimal muvozanatli o’sishning birinchi belgisi kapitalning o’sish sur’ati 
kapitalning chekli unumdorligiga teng bo’lganda iste’molning o’rtacha me’yori 
o’zining maksimal darajasiga erishadi.
Optimal muvozanatli o’sishning ikkinchi belgisi agar muvozanat holatida 
kapitalning o’sish sur’ati daromadning o’sish sur’atiga mos kelsa, chekli 
unumdorlik nazariyasidan kelib chiqqan holda daromadning o’sish sur’ati daromad 
va kapital o’zgarishlari o’rtasidagi nisbatga teng bo’ladi.
E. Felps jamg’arishning “oltin qoidasi” deb atagan iqtisodiyotni muvozanatli 
o’sishining uchinchi belgisi agar jamg’arish me’yori kapital bo’yicha ishlab 
chiqarish hajmi elastikligiga teng bo’lsa, iqtisodiyot iste’mol me’yorini 
maksimallashtiruvchi muvozanatli sur’atda o’sishini anglatadi.
“Oltin qoida”ga mos keladigan fond bilan qurollanish darajasida quyidagi shart 
bajarilishi, ya’ni kapitalning chekli mahsuloti chiqib ketish me’yoriga teng bo’lishi 
lozim. MPK=d, aholi o’sishi va texnologik taraqqiyot hisobga olinganda esa 
MPK=d+n+g.
Agar iqtisodiyot dastlabki holatda “oltin qoida” bo’yicha ko’zda tutilgandan 
ko’proq kapital zahirasiga ega bo’lsa, jamg’arish me’yorini pasaytirish bo’yicha 
dastur zarur. Bu dastur iste’molni oshirish va investitsiyalarni pasaytirishni 
asoslaydi. Bunda iqtisodiyot muvozanat holatidan chiqadi va “oltin qoida”ga mos 
nisbatlar bo’lganda, yana muvozanatga erishadi.
Agar iqtisodiyot dastlabki holatda “oltin qoida” bo’yicha ko’zda tutilgandan 
kamroq kapital zahirasiga ega bo’lsa, jamg’arish me’yorini oshirish bo’yicha 
dastur zarur. Bu dastur dastlab investitsiyalarni o’sishi va iste’molni pasayishiga 
olib keladi. Bunda iqtisodiyot muvozanat holatidan chiqadi va “oltin qoida”ga mos 
nisbatlar bo’lganda, yana muvozanatga erishadi.
Iqtisodiyotni optimal muvozanatli o’sishiga kapitaldan daromadni to’liq 
investitsiyalangan sharoitdagina erishiladi.

---