3 Fəsil I. Lənkəran vilayətinin fiziki-coğrafi şərati

Lənkəran vilayətində (inzibati rayonlar üzrə) kənd təsərrüfatına yararlı torpaqların eroziyaya uğraması (ha / %).

İnzibati rayonlar	Kənd təsərrüfatına yararlı sahələrin cəmi	Eroziyaya Eroziyaya uğrama dərəcəsi uğramamış	Zəif uğramış	Orta uğramış	Şiddətli uğ- ramış	Eroziyaya uğramış sahələrin cəmi	Vilayət üzrə %
Astara	14113	9585 67,9	1649 11,69	2498 17,70	381 2,71	4528 32,1	10,5
Yardımlı	45089	38948 86,4	2787 6,19	3109 6,90	245 0,6	6141 13,64	14,2
Lerik	67503	43036 63,8	8940 13,2	7945 11,8	7582 11,2	24467 36,25	56,6
Lənkəran	24066	17463 72,6	2866 11,91	3226 13,4	511 2,13	6603 27,4	15,27
Cəlilabad	96535	95012,7 98,4	1349 1,40	173,3 0,18	-	1522,3 1,58	3,52
Masallı	-	-	-	-	-	-	-
Cəmi	247306	237156,7 84,6	17591 6,28	16951,3 6,05	9585 67,9	43261,3 15,4	100

Eroziayadan sonra öz mənfi təsirinə görə Lənkəran vilayətində ikinci torpaq amili şoranlaşmadır. Şoranlaşmanın bitkinin məhsuldarlığına təsiri iki formada özünü göstərir: 1. duzluluq torpaq məhlulunda osmotik təzyiqi artırmaqla onun bitki tərəfindən mənimsənilməsinə və bitki daxilində hərəkətinə mane olur. Nəticədə bitkinin fizioloji prosesləri pozulur, onda zəiflik və soluxma əlamətləri yaranır. 2.bəzi duzlar (NaCl, CaCl₂ və s.) zəhərli olub bitkinin məhvinə səbəb olur. Rütubətli, yarımrütubətli, həmçinin dağlıq relyefi olan ərazilərdə suda asan həll olan duzların torpaqdan toplanması, adətən, müşahidə olunmur. Bu torpaq profilinin yağıntıların təsiri altında duzlardan yuyulması, ərazinin təbii drenliyi ilə əlaqədardır.

Lənkəran vilayəti ərazinin çox hissəsi iqlim-relyef şəraitinə görə torpaqda duzəmələgəlmə prosesləri üçün əlverişsizdir [ 4]. Lakin vilayətin şimal və şimal-şərq hissəsində iqlim şəraitinin quraqlığı, yağıntıların orta illik miqdarının 300 mm-dən çox olmaması, həmçinin torpaq ehtiyyatlarının bir qisminin düzən ərazilərdə cəmlənməsi və intensiv suvarma torpaq profilində duzların toplanması üçün əlverişli şərait yaratmışdır. Bununla bağlı, vilayətin əkinə yararlı torpaqlarının 12,69%-i və ya 19503 ha bu və ya digər dərəcədə şorlaşmaya məruz qalmışdır (şəkil 1.3).

Şəkil 2.3. Lənkəran vilyətində kənd təsərrüfatına yararlı torpaqların

Şoranlaşması (%): 1-şoranlaşmamış, 2- zəif şoranlaşmış, 3-orta şoranlaşmış, 4-şiddətli şoranlaşmış, 5- şoranlar.

Şoranlaşmaya məruz qalmış torpaqların 79,71 %-i və ya 15546 ha-ı Cəlilabad, 18.15 %-i və ya 3539 hektarı Masallı, 2,15%-i və ya 418 ha Lənkəran rayonunun payına düşür. Qeyd etmək lazımdır ki, şoranların 100%-i və ya 2556 ha, şiddətli şoranlaşmaya məruz qalmış torpaqların 92,36%-i və ya 9816 ha da Cəlilabad ərazisindədir (cədvə l .7).

Araşdırmalar göstərir ki, Lənkəran vilayətində şoranlaşmaya məruz torpaqların 23,4%-i və ya 4558 ha bu və ya digər dərəcədə şorakətləşməyə məruz qalmışdır. Şorakətləşmiş torpaqlar əsasən Masallı rayonunun ərazisindədir.

Cədvəl1.7.