3 Fəsil I. Lənkəran vilayətinin fiziki-coğrafi şərati

Lənkəran vilayətində (inzibati rayonlar üzrə) kənd təsərrüfatına

yararlı torpaqların şoranlaşması (ha / %).

İnzibati rayonlar	Kənd təsərrüfatına yararlı sahələrin cəmi	Şorlaşmamış	Zəif	Orta	Şorlaşma dərəcəsi Şiddətli	Şoram	Şorlaşmış sahələrin cəmi	Vilayət üzrə %
Masallı	33112	29573 89,32	2192 6,62	534 1,62	813 2,46	-	3539 10,69	18,15
Cəlilabad	96535	80989 83,9	1250 1,30	1924 2,00	9816 10,17	2556 2,65	15546 16,11	79,71
Lənkəran	24066	23648 98,27	172 0,72	246 1,03	-	-	418 1,75	2,15
Cəmi	153713	134210 87,32	36,4 3,00	2704 1,76	10629 6,92	2556 1,67	19503 12,69	100

1.6. Bitki örtüyünün tərkibi

Lənkəran vilayəti zəngin bitki örtüyü ilə səciyyələnir. Vilayətdə bitki örtüyünün spesifik növ tərkibi , o cümlədən , çoxlu sayda endemik və relikt bitkilərinin olmasıdır[ 13, 38 ]. Ərazidə meşə bitkiliyi əsas üstünlüyə malikdir. Lakin hazırda bu tip bitkilər yalnız dağlıq ərazilərdə qalmışdır.

Meşə bitkilərilə yanaşı vilayətdə başqa bitki növləri də geniş yayılmışdır. Bunların içəricində çəmən və bataqlıq, çəmən-bozqır və yarımsəhra, dağ-kserofil, dağ çəmən-bozqır bitkiləri daha böyük areala malikdir.

Ərazi daxilində bitki örtüyünün yayılmasında müəyyən qanunauyğunluq vardır. Bitki tiplərinin yayılmasına təsir göstərən ən böyük amil vilayətin iqlimidir. Digər amillər – müxtəlif yamacların meyilliyinin hidrotermik rejimi, ayrı-ayrı geomorfoloji rayonların yaşı və inkişaf tarixi və nəhayət torpaq örtüyü də bitki tiplərinin tərkibinə və yayılmasına öz təsirini göstərir.

Vilayətdə meşə bitkiliyi dağətəyi ovaliqda alçaq və orta dağliq ərazilərdə, dağətəyi yamaclarda yayilmişdir. Lakin vilayətdə üçüncü dövrün Hirkan tipli meşələri 600-700m hündürlüyə qədər müşahidə olunur.Qafqaz meşələri üçün səciyyəvi olan adi enliyarpaqlı meşələr 600-700m –dən 1200-1300 m yüksəkliyə kimi yayılmışdır. Hirkan tipli meşələr üçün dəmirağacı və şabalıdyarpaq palıd səciyyəvidir. Ağac bitkiləri altinda həmişə yaşıl kollarda bigəvər, pirkal, yemişan, heyva, əzgildən ibarət six pöhrəliklər formalaşmişdir. Bu meşələr ot bitkiləri ilə zəngindir.

Dağətəyi ərazilərdə güləbrişin,hirkan ənciri, Qafqaz xurması,dəmirağacı və azat meşələri səciyyəvidir.Rutubətli dərələrdə məxməri ağcaqayın inkişaf etmişdir.Şimal yamaclarda nadir hallarda fıstığa rast gəlinir.Çayların sahilində cökə, ürəkyarpaq qızılacağac və vələs yayılmışdır. Orta dağlıq qurşaqda 600-1300 m yüksəklikdə meşələrin hirkan xarakteri itir. Burada cənub yamaclarda şabalıdyarpaq palıd ,şimal yamaclarda fıstıq,qərb və şərq yamaclarda isə vələs-palıd və vələs-fıstıq tərkibli meşələr yayılmışdır.

Rütubətli dərələrdə və yuyulmuş yamaclarda məxməri ağcaqayın , qaraağac, Qafqaz xurması, ürəkyarpaq qızılağac, yunan qozundan ibarət meşəliklər formalaşmışdır.

Orta dağlığın 1000-2500 m yüksəkliyində bitki örtüyünün tərkibi kəskin dəyişir, meşə bitkilərini kserofil bitkilər qrupu əvəz edir. Buna səbəb havanın quraqlaşması və nisbətən soyuqlaşmasıdır. Bu qurşaqda traqakantgəvənli qruplaşmalar yayılmışdır.

Talışın dənizəbaxar yamaclarında və 2000-2500 m yüksəklikdə , zirvələrdə mezafil çəmən- bozqır bitkilər yayılmışdır.Lənkəran vilayətinin dənizsahili ovalıq və çökək əraziləri özünə məxsus bitki örtüyünə malikdir .

Lakin insanın təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində buranın təbii bitki örtüyü tamamilə dəyişdirilmişdir. Vaxtilə böyük əraziləri tutan bataqlıqlar qurudulmuşdur, onlarin yerində əkin sahələri və çoxillik əkmələr salınmışdır.

II Fəsil. Torpağın ekoloji qiymətləndirilməsinin elmi-nəzəri və metodiki əsasları