3-курс Тупроқшунослик йўналиши кундузги бўлим талабаларига тупроқ физикаси фани бўйича курс иши мавзулари

Kirish (Ширфт бир хил бўлади, фақат жирный қилиб ёзсангизлар бўлди. Бу қисмда узундан узоқ жумлалар эмас абзацлар бўлиши керак )
Qishloq xo'jalik ekinlari urug'ining unib chiqishi, ildizlarining rivojlanishi, ulardagi alohida stadiyalarning o'tishi, fotosintezjadalligi singarilarga bevosita bog'liq bo'lgan o'simlik hosildorligi tupгoqning issiqlik shaгoitlariga bog'liq. Tuproqda issiqlik yetarli bo'lganda, o'simliklar hosili pasayib, hatto ekinlar nobud bo'ladi. Tuproq yuzasiga singdiriladigan vа undan qaytadigan issiqlik miqdori tuproqning rangi, struktura agregatlaгining holatiga, tuproqning o'simliklar bilan soyalanishiga, narnlanishiga vа boshqa omillaгga bog'liq. Tuproq yuzasiga tushayotgan quyosh radiasiyasi miqdoгi joyning geogгafik joylashuviga vа relyef shaгoitlaгiga, shuningdek, yil, kecha-kunduz dayomida o'zgaгishi vа atmosfera holati (ochiq yoki bulutli bo'lishi) singaгilaгga bog'liq.
Tuproqdagi issiqlikning asosiy rnanbai - quyosh nuri energiyasi (quyosh radiasiyasi) hisoblanadi. Shuningdek tuproqdagi issiqlikning uncha ko'p bo'lrnagan qismi, yeming ichki energiyasi уа litosferaning yuqori qisrnlarida kechadigan kirnyoviy, biologik уа radioaktiv jarayonlar natijasida yuzaga keladigan issiqlik hisobiga to'planadi. Sabzavotchilikda tuproqning issiqlik rejimini yaxshilash uchun tuproq yuzasi va havoning quyi уег usti qatlamini isitish tadbirlaridan foydalaniladi. Shu maqsadda bioyoqilg'i, issiq suv, bug' va elektr isitkichlardan foydalanish va plyonka bilan yopish usullari qo'llaniladi. Tuproq haroratini oshirish uchun bug' va issiq suv bilan isitish usulidan keng foydalaniladi. Tuproq haroratining o'zgarib turishiga sabab bo'luvchi tabiiy faktorlardan asosiylari joyning relyefi tuproq xossalari, o'simlik уа qor qoplami singarilar hisobIanadi.
Tuproqdagi o'rtacha yillik haroratning o'zgarishi: iyul уа avgust oylarida o'rtacha sutkalik o'zgarishi eng yuqori, yanvar-fevralda esa minimal darajada bo'ladi. Yoz faslida eng yuqori sutkalik o'rtacha tempuratura, odatda tuproqning ustki qismida kuzatilib. quyi qismlarida kamayib boradi. Qishda esa aksincha tuproqning yuzasida harorat pasayib, quyi qismlarida ko'tariladi. Tuproqning mexanik va mineralogik tarkibi, strukturasi, namligi, almashinadigan kationlar tarkibi, gumusli holati, dalalarda foydalaniladigan texnikalar va qishloq xo'jalik ekinlarini o'stirish texnologiyalari tuproqning fizikaviy va fizik-mexanik xossalariga ta'sir etuvchi eng muhim omillar hisoblanadi.
Tuproq haroratining o'zgarib turishiga sabab bo'luvchi tabiiy faktorlardan asosiylari joyning relyefi. tuproq xossalari, o'simlik уа qor qoplami singarilar hisoblanadi. O'simlik qoplami yoz faslida уег yuzasining nihoyatda isib ketishidan saqlaydi. qish mavsumida esa tuproqdagi issiqlikning tarqalib ketishini pasaytiradi. Qishki davrda qor qoplami tuproq haroratiga ta'sir etib, issiqlikni to'playdi уа yeгni sovib, muzlashdan saqlaydi. Ви qishlayotgan kuzgi g'allaning nobud bo'lishini oldini olishda muhim ahamiyatga ega. Tuproqning harorati, shuningdek, uning mexanik tarkibi, namligi уа rangiga bog'liq. Namlikni yaxshi ushlab turadigan soz tuproqlar yuqori issiqlik sig'imiga ega bo'lganidan, bug'lanishga ketadigan issiqlikni shuncha ko'p sarflaydi. Qumli tuproqlar kam issiqlik sig'imiga ega bo'lganidan, soz tuproqqa nisbatan tezroq isiydi.
Умуман олганда, хулоса қилиб, Tuproqning issiqlik balansi joyning geografik holati, relyefi yil mavsumi уа sutkaning vaqti, tuproq xossalari, o'simliklari hamda meteorologik sharoitlari vа boshqalarga bog'liq. Yerni ishlash va tuproqning ustki qismi yumshatish tuproq issiqligining tez almashib turishini ta'minlaydi. Tuproq haroratini tartibga solishning eng muhim vositalaridan уаnа biri, qishloq xo'jalik ekinlarini sug'oгishdir. Turli tuproqlar har xil darajada isib, sovish xususiyatiga ya'ni issiqlik rejirniga ega.