3-mavzu. Mutaxassislik masalalarida axborot texnologiyalarini qo‘llash. Elektron jadvallar va ma’lumotlar bazasi
Yüklə 1,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Ob’yektning tahlili. Bu bosqichda MB qanday ob’yektlardan tuzilishi
mumkinligi va ularning xususiyatlari, ya’ni ob’yekt qanday parametrlar bilan aniqlanishi ko‘rib chiqiladi. Barcha ma’lumotlarni alohida yozuvlar yoki jadvallar ko‘rinishida joylashtirish mumkin. Shundan so‘ng har bir alohida yozuv birligining turi (matnli, sonli va hokazo) aniqlanadi. 3. Model sintezi. Bu bosqichda yuqoridagi tahlil asosida MB modeli tanlanadi (relyatsion, iyerarxik, tarmoqli). Har bir modelning afzalliklari, kamchiliklari aniqlanib, yaratilayotgan MBning 1-bosqichda qo‘yilgan talablarga javob berish- bermasligi, qo‘yilgan masalani yechish imkoniyatiga ega bo‘lishligi ko’rib chiqiladi. Model tanlangandan so‘ng uning sxemasi jadvallar va tugunlar orasidagi bog‘lanishlar ko‘rsatilgan holda chizib chiqiladi. 4. Ma’lumotlarni tasvirlash usullari, dasturiy vosita. Model yaratilgandan so‘ng dasturiy maxsulotga bog‘liq holda ma’lumotlarni tasvirlash usulini aniqlab olish kerak. Ko‘pchilik MBBТ da ma’lumotlarni ikki hil ko‘rinishda kiritish mumkin: а) shakllardan foydalanib; б) shakllardan foydalanmasdan. Shakl — foydalanuvchi tomonidan bazaga ma’lumotlarni kiritish uchun yaratilgan grafik interfeysdir. 5. Ob’yektning komp’yuter modelining sintezi va uni yaratish texnologiyasi. Тanlab olingan dasturiy maxsulotning vositaviy imkoniyatlarini ko‘rib chiqib, komp’yuterda MBni bevosita yaratishga kirishish mumkin. MBning komp’yuter modelini yaratish jarayonida har qanday MBBТ uchun хос bo‘lgan ayrim bosqichlarni ajratib ko‘rsatish mumkin: MBBТni ishga tushirish, MBning yangi faylini yaratish yoki oldindan yaratilgan bazani ochish; dastlabki jadvalni yoki jadvallarni yaratish; ekran shakllarini yaratish; MBni to‘ldirish. MBni to‘ldirish ikki ko’rinishda olib boriladi: jadval ko‘rinishida va shakl ko‘rinishida. Bunda sonli va matnli maydonlarni jadval ko‘rinishida, MEMO va OLE turidagi maydonlarni shakl ko‘rinishida to‘ldirish lozim. 3. Yaratilgan MB bilan ishlash. MB bilan ishlash deganda quyidagi imkoniyatlar nazarda tutiladi: kerakli ma’lumotlarni izlash; ma’lumotlarni saralash; ma’lumotlarni tanlab olish; chop etish; ma’lumotlarni o‘zgartirish va to‘ldirish. MBni yaratish bosqichlari va unda ishlash tamoyillari bilan quyida MS Access MBBТ misolida tanishib chiqamiz. MBBТ bilan ishlaganda ekranga ishchi maydon va boshqaruv paneli chiqariladi. Boshqaruv paneli menyuni, yordamchi boshqaruv sohasini va yordam berish satrini o‘z ichiga oladi. Ularning ekranda joylashishi turlicha bo‘lib, konkret dastur xususiyatlariga bog’liq. Ayrim MBBТlari ekranga direktivalar (buyruqlar) oynasini yoki buyruqlar satrini chiqarish imkoniyatiga ham ega. MBBТning muhim xususiyati – ayrim amallarni bajarish uchun oraliq saqlash buferidan foydalanishidir. Almashish buferi nusxalash yoki ko‘chirish amallarini bajarishda nusxa olinayotgan yoki ko‘chirilayotgan ma’lumotlarni vaqtincha saqlab turish uchun ishlatiladi. Ma’lumotlar yo‘qotilgandan so‘ng ham ular buferga joylashtiriladi va yangi ma’lumotlar qismi yozilguncha u yerda saqlanib turadi. MBBТ dasturlari yetarli sondagi buyruqlarga ega bo‘lib, ularning har birida turli parametrlar (optsiyalar) bo‘lishi mumkin. Buyruqlarning bunday tizimi qo‘shimcha optsiyalari bilan birgalikda MBBТning har bir turi uchun o‘ziga xos menyuni tashkil etadi. Menyudan bir buyruqni tanlash quyidagi ikki usuldan biri orqali amalga oshirilishi mumkin: kursorni boshqarish tugmachalari yordamida tanlangan buyruq ustiga olib borish va ENTER tugmachasini bosish; tanlangan buyruqning birinchi harfini klaviaturadan kiritish. MBBТlarining o‘ziga xos xususiyatlariga qaramasdan, foydalanuvchi ixtiyoriga beriladigan buyruqlar to‘plamini quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin: fayllar bilan ishlash buyruqlari; taxrirlash buyruqlari; bichimlash buyruqlari; oynalar bilan ishlash buyruqlari; MBBТning asosiy ob’ektlarida (jadval, shakl, hisobot, so’rov) ishlash buyruqlari; qo‘shimcha ma’lumot olish buyruqlari. MBBТ bilan ishlashni quyidagi umumlashgan texnologiya asosida olib borish mumkin (3.2.1-rasm). MB jadvallarining tuzilmasini yaratish. MBning yangi jadvalini shakllantirish MBBТ bilan ishlaganda jadval tuzilmasini yaratishdan boshlanadi. Ushbu jarayon maydonlar nomlarini, ularning turlari va o‘lchamlarini aniqlashni o‘z ichiga oladi. Ma’lumotlarni kiritish va taxrirlash. Deyarli barcha MBBТlar jadvallarga ma’lumotlar kiritish va ularni taxrirlashga imkon beradi. Bu ishlarni ikki usulda bajarish mumkin: – jadval ko‘rinishda taklif etiladigan standart shakllar yordamida; – foydalanuvchi tomonidan maxsus yaratilgan ekranli shakllar yordamida. MB jadvallaridagi ma’lumotlarga so‘rovlarni ishlatish yo‘li bilan yoki maxsus ishlab chiqilgan dasturni bajarish jarayonida ishlov berish mumkin. «Запрос» (So‘rov) deganda yozuvlarni tanlash uchun beriladigan ko‘rsatma tushuniladi. So‘rovni bajarish natijasida vaqtga bog‘liq ma’lumotlar to‘plami (dinamik to‘plam)dan iborat jadval hosil bo‘ladi. Dinamik to‘plamning yozuvlari bir yoki bir necha jadvaldan iborat maydonlarni o‘z ichiga olishi mumkin. So‘rov asosida hisobot yoki shaklni tuzish mumkin. |