3-mavzu: Yo‘l belgi guruhlari
Yüklə 1,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yo‘l-transport hodisalari keltiradigan iqtisodiy zararlar
|
Й И Л Л А Р
Йул -тр анспо р т хо д и сал ар и со ни , м и нг 3.1-rasm. O‘zbekiston avtomobil yo‘llarida sodir bo‘lgan YTH to‘g‘risidagi ma’lumotlar: 1-umumiy YTH soni; 2-YTHda jarohatlanganlar soni; 3-YTHda halok bo‘lganlar soni. 3 1 2 - 37 - Yo‘l-transport hodisalari keltiradigan iqtisodiy zararlar Yo‘l transport hodisalari davlatlarni katta iqtisodiy yo‘qotishlarga olib keladi va bu miqdor milliy umumiy mahsulotning 1-3% tashkil qiladi. Jahon bankining bergan axborotiga ko‘ra YTH natijasida global iqtisodiy bir yillik zararlar dunyo bo‘yicha 500 mlrd amerika dollariga teng.Faqat rivojlanayotgan davlatlarning YTH natijasida ko‘radigan bir yillik zarari 100 mlrd.AQSh dollarini tashkil etadi. NIIAT mutaxassislari o‘tkazgan ilmiy tadqiqotlar [5] natijasida bitta YTH bo‘ladigan o‘rtacha zararlar 2000 yilda quyidagicha: O‘lgan – 3.406 mln. rub Engil yaralangan –0.017 mln.rub. Bolaning o‘limi –4.16 mln.rub. Harakat xavfsizligini oshirish uchun bajariladigan ishlar ko‘lamini va YTH natijasida xalq xo‘jaligiga yetkaziladigan zararni aniqlash SQM 3-81 «Avtomobil yo‘llarini loyihalashda yo‘l transport hodisalaridan xalq xo‘jaligiga keladigan zararni hisobga olish yo‘riqnomasi» ga asosan olib borilishi maqsadga muvofiq.Quyida bu yo‘riqnomaga binoan YTH da yetkazilgan zararni hisoblashni keltiramiz. Hisobga olingan YTH dan bo‘ladigan o‘rtacha iqtisodiy zarar qiymati, avtomobil yo‘lining qanday joydan o‘tishiga, qarab 3.8 jadvalda keltirilgan. 3.8 Jadval Yillar O‘rtacha yillik «VVP» o‘sishi 4% tashkil etganda «rub» Aholi punkti Avtomobil yo‘llari tekislik, qirlik joylardan o‘tganda Avtomobil yo‘lari tog‘lik joylardan o‘tganda 2002 272770 301400 158700 2003 283400 314420 162600 2004 294030 327440 166500 2005 304660 340460 170400 2006 315290 353480 174300 2007 325920 356500 178200 2008 336500 359520 182100 2009 347180 362540 186000 2010 357810 375560 189900 2011 368440 388580 193800 Izoh: jadvalda keltirilgan qiymatlar 2003 yil Rossiya rubilida berilgan, uni O‘zbekiston so‘miga o‘tkazish uchun maxsus keltirish koeffitsientiga ko‘paytirilib kundalik va istiqboldagi iqdisodiy zararlarni hisoblanadi. Iqtisodiy zararlarni hisoblashda davlat statistikasiga kiritilmaydigan bitta YTH dan keladigan zararni quyidagi formula orqali hisoblash mumkin. P = S + P 1 + P 2 (3,1) Buyerda: S- transport vositasining, yo‘l sharoitlarining yoki ortilgan yukning buzilishidan bo‘ladigan zararlar; P 1 - YTH bo‘lgan joyda boshqa o‘tayotgan transportlar yo‘qotadigan vaqtdan va yo‘l harakat qismini tozalashga ketadigan harajatlar; P 2 - davlat harakat xavfsizlik nazorati tomonidan sarflanadigan harajatlar. Nazorat savollari: 1. YTH nima? 2. YTH necha sharti bor? 3. YTH necha turga bo‘linadi? 4. YTH hisobga olish kimlar tomonidan olib boriladi? 5. YTH kartochkasi qanday to‘ldiriladi? 6. YTH dan oladigan iqtisodiy zararlar qanday aniqlanadi? |