4. Fel Nima qilmoq nima bo’lmoq so’roqlariga javob bolib,shaxs yoki narsani harakat holatini bildiradi. Talaba o’qidi –talaba nima qildi O’qidi fel O’qidi Nimani atab kelishiga qarab harakat

Mustaqil so’z turkumlari
4.Fel
Nima qilmoq nima bo’lmoq so’roqlariga javob bolib ,shaxs yoki narsani harakat holatini bildiradi.
Talaba o’qidi –talaba nima qildi O’qidi fel O’qidi
Nimani atab kelishiga qarab harakat va holatni anglatadi.
Shaxs va narsalarni jismoniy harakatini asosida boladigan ish harakatini atab kelsa bu harakat fe’llari bo’ladi. Masalan Yugurmoq Chopmoq sakramoq
Holat fe’llari esa Ichki kechinmalarimiz asosida yuzaga keladigan harakat holatlarimiz hisoblanadi.
Masalan Qarshi shaxri viloyat markazida joylashgan.yoki sevindi,quvondi,Yaxshi ko’rmoq .
Fe’l nimani atab kelishiga ko’ra holat va harakat fe’llariga bo’linadi.
Fe’lning ma’noviy guruhlari Fe’l qanday harakat va holat ifodalashiga ko’ra 4 ta guruhga bo’linadi.
1.Nutqiy faoliyat –Nutqimiz ustida amalga oshiriladigan fe’llar , Gapirmoq,Pichirlamoq.So’zlamoq
2.Aqliy faoliyat –Ijod qilmoq,idrok qilmoq ,o’qimoq
3.Jismoniy faoliyat –harakat fe’llariga o’xshaydi.Yugurmoq ,termoq
4. Holat fellari – 1 ta holatdan 2 chi holatga o’tishni bildiradi Ya’ni qizarmoq,Sevinmoq.
Fe’l gramatik jihatdan 2 ta guruhga bo’linadi.
1.O’timli fe’l –agar fe’l so’z turkumini biz tushum kelishigi bn bog’lay olsag O’timli fe’l bo’ladi.
Tushum kelishiga Ni
Kitobni o’qimoq ni tushum kelishigi bn bo’glana oldi
2.O’timsiz fe’l –agar fe’l so’z turkumini tushum kelishi bn bog’lay olamasag o’timsiz bo’ladi
Ni uxlamoq deb bog’lab bo’lamydi.yugurdi ni yugurdi deb bo’lamydi.
O’timli fe’lni o’timsiz fe’lga bog’lashimiz mumkin O’timsiz fe’lni o’timga aylantrishimiz mumkin.
O’timli fe’l +o’zlik va majhul nisbat qo’shimchalari (Im,Il) qo’shimchasini qo’shsag = o’timsiz fe’l hosil bo’ladi.
Masalan O’timli fe’lga im il qo’shimchasini qo’shsam o’timsiz fe’l hosil bo’ladi.M: o’qidi O’timli edi o’qildi bo’lsa o’timsizga aylanadi.
O’timsizni o’timliga aylantirish
O’timsizga + ortirma nisbat qo’shimchasi Ya’ni t; ar ,dir,tir ,is kabi qo’shimchalarni qo’ysam o’timliga aylanadi.
Uxlamoq o’timsiz edi uxlatmoq bolani uxlatmoq ni tushum kelishigini oladi bolani uxlatmoq o’timliga aylandi.