4 Funksional sxema tavsifi

2- rasm.

2-rasmda kompressorda siqilgan gaz olishni nazariy indikator diagrammasi tasvirlangan.

Kompressorda porshen chapdan o’ngga qarab harakatlanganda silindrga bosimi R₁ bo’lgan gaz kiradi. Bu protsess diagrammada 0-1 chizig’i bilan tasvirlanib so’rish chizig’i deyiladi.
Porshen o’ngdan chapga harakatlanganda gazni R₂ bosim va V₂ hajmgacha siqadi. 1-2 chizig’i siqish protsessi deyiladi. Porshen chapga tomon harakatlanishda davom etib, siqilgan gazni haydash klapani orqali gaz yig’gichga siqib chiqaradi. 2-3 chizig’i haydash chizig’i deyiladi.
Porshen qaytadan o’ng tomonga harakatlana boshlaganida so’rish klapani ochilib silindrda bosim juda tez R₂ dan R₁ ga tushadi.3-0 chiziq va ish protsessi yana shu tarzda takrorlanadi. Nazariy indikator diagrammasidagi 0-1-2-3-4 yuza kompressor valini bir marta aylanishiga sarf bo’ladigan,ya’ni siqilgan gaz olishga sarf­lanadigan ish miqdorini ifodalaydi. Kompressor iste’mol qiladigan ishni kamaytirish uchun uning silindrini suv bilan tez sovitib turish kerak. Bundan tashqari surkov moyining o’z-o’zidan alangalanishi­ning oldini olish maqsadida siqilayotgan gazning temperaturasini pasaytirish uchun ham silindrni sovitib turish lozim.
Bir bosqichli kompressor bosimini oshirishni cheklovchi yana muhim omillardan biri-haydash bosimi oshishi bilan unumdorligining pasayishidadir. SHuning uchun bir bosqichli kompressorlar bosimi 0,8-1,0 MPa dan yuqori bo’lmagan siqilgan gaz olishda ishlatiladi.
Gazni ancha yuqori bosimlargacha siqish uchun uni bosqich bi­lan, ya’ni oraliq sovitish yo’li bilan bir necha marta siqish kerak bo’ladi.
Ko’p bosqichli porshenli kompressorlar yuqori bosimli gaz olish uchun qo’llaniladi.Gazni siqish politropa bo’yicha ketma-ket bir necha silindrda oraliq sovitish bilan amalga oshiriladi.


Funksional sxema tavsifi
Tovar gazni siqib haydash qurilmasi, tovar gazni tayyorlash va 5600 ÷ 5700 KPа bosimgacha siqib haydash va uni iste’molchilarga etkazib berish uchun mo`ljallangan.
Tabiiy gazning metan fraksiyasi metanni ajratib olish blokidan 20÷25 ºC temperaturada va 2725÷2925 KPа bosim ostida gazni siqib haydash bo`limiga beriladi.
Metan fraksiyasi XB-18026 uzgich klapan orqali, FA-1813 tabiiy gazni siquvchi kompressorning so`rish qismidagi, separatorga beriladi.
Separator, yuqori qismida tomchilarni tutib qolish moslamasi o`rnatilgan, vertikal silindrik apparatdir. FA-1813 tabiiy gazni siquvchi kompressorning so`rish qismidagi separatorda, oqimning tezligini pasayishi hisobiga va og`irlik kuchi ta’sirida, gaz oqimidan suyuqliq tomchilari (uglevodorod kondensati) ajraladi. Tomchi holidagi suyuqlikni olib ketilishini oldini olish uchun, separatorning yuqori qismida tomchilarni tutib qolish moslamasi o`rnatilgan.
Metan fraksiyasi tarkibida quyidagi holatlarda suyuqlik paydo bo`lishi mumkin:
- tabiiy gazni ajratish qurilmasi, etilen sovutish agenti tizimining ishi to`xtatib qo`yilgan holatda, uzoq vaqt ishlatilganda. Bunday vaziyatda metan fraksiyasi tarkibida og`ir (yuqori) uglevodorodlar paydo bo`lishi mumkin.
- EA-1822A/V issiqlik almashgichlarning quvurlar va quvurlararo hududlari orasida oqib o`tishlar paydo bo`lgan vaziyatlarda.
FA-1813 tabiiy gazni siquvchi kompressorning so`rish qismidagi separatordagi suyuqlikning sathi, sathning yuqori qiymatida signalizasiya bilan, LI-18002 sath o`lchagich yordamida nazorat qilinadi. Separatordagi sathni kuzatish uchun, joyida LG-18058 sath o`lchagich kolonka o`rnatilgan. ФА-1813 separatordan suyuqlik, “ho`l” mash’ala tizimiga, qo`lda tashlanadi. Metan fraksiyasining “ho`l” mash’ala tizimiga o`tib ketishining oldini olish uchun, drenaj yo`lidagi bekitish armaturasi, LG-18058 sath o`lchash kolonkasi ko`rinadigan joyda o`rnatilgan.FA-1813 separatordagi bosim, joyida PT-18067 manometr bilan o`lchanadi.FA-1813 tabiiy gazni siquvchi kompressorning so`rish qismidagi separatordan metan fraksiyasining chiqish yo`lida, kalit yordamida birlashtirilgan, 3660 KPа bosimga mo`ljallangan va gazni “quruq” mash’ala tizimiga tashlovchi, PSB-1810&S himoyalovchi klapanlar o`rnatilgan. PSB-1810&S himoyalovchi klapanlar FA-1813 separatorni va uni bog`lovchi quvuro`tkazgichlarni, bosimning ortib ketishidan himoya qilish uchun qo`llaniladi.FA-1813 separatordan chiqqan 20÷25 ºC temperaturadagi va 2640 KPа dan kam bo`lmagan bosim ostidagi metan fraksiyasi GB-1801 tabiiy gazni siquvchi kompressorning so`rish qismiga beriladi.Kompressorning so`rish qismidagi metan fraksiyasining bosimi PT-18015 bosim me’yorlagich asbobi yordamida, ma’lumotlarni Сс-1801 tezlik tartiblagichiga berib, nazorat qilinadi. So`rish qismidagi bosimning berilgan qiymati, turbina va kompressorning aylanish tezligini tartibga solib, bir maromda ushlab turiladi. Bir vaqtning o`zida RS-18015 bosim me’yorlagich asbobining signali, kompensasiyalangan signal sifatida, Wодwорд (antipompaj himoya) kompressorining ishini tartibga solish tizimining FC-18005 sarf o`lchash nazorat asbobiga beriladi. GB-1801 tabiiy gazni siquvchi kompressorning so`rish qismidagi quvuro`tkazgichda, shuningdek, metan fraksiyasining past bosimi bo`yicha signalizasiya bilan, ko`rsatkichlarni DsS pultiga beruvchi, PI-18030 bosim indikatori o`rnatilgan.GB-1801 tabiiy gazni siquvchi kompressorning so`rish qismidagi temperatura, temperaturaning yuqori qiymatida signalizasiya bilan, TI-18025 termopara yordamida o`lchanadi. Metan fraksiyasi temperaturasining qiymati, kompensasiyalangan signal sifatida, quyidagi nazorat asboblariga beriladi:- FC-18005, GB-1801 kompressordan chiqishda metan fraksiyasining miqdori. Wодwорд (antipompaj himoya) kompressorining ishini sarfni roslash tizimining nazorat asbobi. - FIY-18045, GT-1801 turbinaga beriladigan yoqilg`i gazi miqdorining nazorat asbobi.Kompressorning so`rish qismiga kirayotgan metan fraksiyasi oqimining parametrlari, temperaturasi va bosimi, TI-18056 manometrik termometr va PI-18030 bosim indikatori bilan o`lchanadi. O`lchashlar bo`yicha ma’lumotlar, kompressorning ish parametrlarini nazorat qilish paneli (mashina zali) ga chiqariladi. GB-1801 tabiiy gazni siquvchi kompressorning so`rish qismidagi quvuro`tkazgichda, kompressordan oldin, yacheykalar o`lchami 50 mesh bo`lgan, N-10 savatsimon filtr o`rnatilgan.GB-1801 tabiiy gazni siquvchi kompressor – korpusi vetikal bo`laklardan yig`ilgan, uch ishchi g`ildirakka ega bo`lgan, 4В-3 modeldagi kompressordir.Markazdan qochma kompressorda gaz, asosan urinma bo`yicha harakatlanadi. Kompressorning so`rish qismiga kirayotgan gaz, 1-bosqichdan, ya’ni kiruvchi yo`naltiruvchi apparatning parraklari orqali o`tadi va birinchi bosqich ishchi g`ildiragiga beriladi.
Gaz, markazdan qochma kuch bilan, ishchi g`ildiragining chetidan katta tezlikda haydaladi. Gaz kirish devori va birinchi bosqich diafragmasi orasidagi, halqasimon o`tish yo`liga o`tadi. O`tish yo`li kengayadi (o`tish yo`lining yuzasi kattalashadi, chunki gaz U – simon tirsak tomonga o`tadi), bunda tezlik energiyasinig bir qismi bosimga aylanadi.
So`ngra gaz U – simon tirsak orqali, parrak bilan diafragmadagi halqasimon o`tish yo`li orqali o`tadi va ikkinchi bosqichning kiruvchi yo`naltiruvchi apparatiga keladi. Kompressorning keyingi bosqichlaridan keyin, gaz kompressorning chiqish qismiga (spiral kameraga) keladi va quvuro`tkazgichga beriladi.
GB-1801 tabiiy gazni siquvchi kompressorda haydalgandan keyin tovar metan 90 ºC dan yuqori bo`lmagan temperatura va 5750 кПа dan ortiq bo`lmagan bosim ostida sovutish uchun, EA-1809 tozalangan tabiiy gaz sovutkichiga yuboriladi.
Siqib haydalgan metan fraksiyasining juda oz miqdori Ø 3/4" quvuro`tkazgich bo`yicha, zichlovchi gaz sifatida, siquvchi kompressorning quruq gazli zichlash tizimiga beriladi.
Siqilgan metan fraksiyasining bosimi va temperaturasi PI-18017 bosim indikatori va ТI-18026 termopara bilan o`lchanadi. Asboblarning ma’lumotlari qiymatlari RSU (DsS) ga chiqariladi. Bosim va temperaturaning qiymatlari belgilangan qiymatlardan ortib ketganda, signalizasiya ishga tushadi.
Yuqorida ko`rsatib o`tilgan asboblardan bosim va temperaturaning qiymatlari, kompensasiyalangan signal sifatida, Wодwорд (antipompaj himoya) kompressorining ishini tartibga solish tizimining Фс-18005 sarf o`lchash nazorat asbobiga beriladi.
Bosim, boshqarish ПИ-18033 bosim indikatori asbobining ko`rsatkichlari bo`yicha nazorat qilinadi.
EA-1809 tozalangan tabiiy gaz sovutkichi, quvurlar hududi ikki o`tish yo`liga ega bo`lgan, “suzuvchi” gorizontal g`ilofquvurli issiqlik almashgichdir. Sovutish agenti sifatida 28 ºC temperatura va 480÷500 KPа bosim ostidagi sovutish suvidan foydalaniladi. Sovutish suvi issiqlik almashgichda 35÷37 °C temperaturagacha isiydi. Sovutish suvining qaytuvchi oqimining temperaturasini nazorat qilish uchun, uning qaytish yo`lida ТW-18052 moslamasi o`rnatilgan. Metan fraksiyasining sovutkichdan chiqishdagi temperaturasi, sovutish suvining sarfini o`zgartirish yo`li bilan, tartibga solinadi.
Sovutkichdan keyin metan fraksiyasi oqimining temperaturasini davriy nazorat qilish uchun, quvuro`tkazgichda ТW-18053 moslamasi o`rnatilgan.
EA-1809 tozalangan tabiiy gaz sovutkichidan sovutish suvining chiqish yo`lida, kalit yordamida birlashtirilgan, 700 KPа bosimga mo`ljallangan va suyuqlikni “ho`l” mash’ala tizimiga tashlovchi, PSB-1829&S himoyalovchi klapanlar o`rnatilgan.PSB-1829&S himoyalovchi klapanlar sovutish suvi tizimi quvuro`tkazgichlari, hamda sovutkichning quvurlararo hududini, bosimning ehtimoliy ortib ketishidan himoya qilish uchun qo`llaniladi. Sovutish suvining EA-1809 ga kirish yo`lidagi berkitish armaturasi to`liq ochilgandan so`ng (dastlabki ishga tushirishda) yopilib qolishdan himoya qiluvchi moslama bilan qotirib qo`yilishi, sovutish suvining chiqishidagi berkitish armaturasining konstruksiyasi esa, armaturani to`liq yopilib qolishini oldini oluvchi mexanik moslamaga (stoporga) ega bo`lishi kerak.
EA-1809 tozalangan tabiiy gaz sovutkichidan tovar metan gazining chiqish yo`lida, kalit yordamida birlashtirilgan, 6490 KPа bosimga mo`ljallangan va gazni “quruq” mash’ala tizimiga tashlovchi, PSB-1828&S himoyalovchi klapanlar o`rnatilgan. PSB-1828&S himoyalovchi klapanlar EA-1809 issiqlik almashgichning quvurlar hududi va uni bog`lovchi quvuro`tkazgichlarni, bosimning ortib ketishidan himoya qilish uchun, qo`llaniladi. Kompressorning tashlash yo`lida bosimning, saqlovchi klapan ishlab ketadigan bosimgacha, ko`tarilib ketishini oldini olish uchun, metan fraksiyasining bir qismi PB-18006 “NZ” bosimni rostlash klapan vositasida quruq mash’ala tashlamalarini yig`ish tizimiga tashlanadi. Bosim PC-18006 bosimni me’yorlash nazorat asbobi yordamida, bosimning yuqori “N” qiymati bo`yicha signalizasiya bilan, nazorat qilinadi. EA-1809 tozalangan tabiiy gaz sovutkichidan keyin tovar metan fraksiyasi 40º C dan yuqori bo`lmagan temperaturada va 5000-5500 KPа bosim ostida magistral gaz quvurlariga yuboriladi.
Kompressorning past quvvatlarda ishlashida siqib haydalgan metan fraksiyasining bir qismi FB-18005х “NO” minimal sarf klapani orqali, qaytadan kompressorning so`rish qismiga, gazning zarur hajmiy sarfini ta’minlash uchun beriladi. Mazkur klapan siqib haydalgan metan fraksiyasining FC-18005 sarf o`lchash nazorat asbobi bilan boshqariladi.
Tovar metan gazi quvuro`tkazgichida teskari klapan va XB-18027 uzgich klapan o`rnatilgan. So`ngra quvuro`tkazgichga FB-8104 rezervuardan suyultirilgan uglevodorod gazlarini berish yo`li ulangan. Undan keyin tovar metan gazi tarkibini nazorat qilish uchun, С-1806 namunalar olish nuqtasi o`rnatilgan.
Gazni ajratish qurilmasini xavfsiz ishga tushirish va to`htatish uchun XB-18027 uzgich klapandan keyin, kompressordan haydalgan tabiiy gazni RA-1801 sovutish bloki «S» o`tish yo`lining kirish qismiga berish uchun, qo`lda boshqariladigan armaturali vaqtinchalik Ø 3” quvuro`tkazgich ulangan.
Magistral gaz quvurlariga yuboriladigan metan fraksiyasi (tovar gaz) ning miqdori sarfo`lchash moslamasi (soplo Venturi) yordamida, bosim (Пс-18018) va temperatura (ТИ-18027) bo`yicha tuzatishlar kiritib, o`lchanadi. Mazkur sarfo`lchash bo`limi tovar gaz (metan) ni tijorat (kommersiya) o`lchash bo`limi hisoblanadi. Tovar gaz miqdorini rostlash, kompressorning tashlash yo`lida klapangacha bosimni bir maromda ushlab turuvchi, ПВ-18018 “NO”bosimni rostlash klapan vositasida amalga oshiriladi.
GT-1801 gaz turbinasi, GB-1801 tabiiy gazni siquvchi kompressorning, uzatmasi hisoblanadi. Gaz turbinasi issiqlik mashinasi, ya’ni dvigatel hisoblanadi, u issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantiradi.Turbinani ishga tushirish va zahira uchun yoqilg`i gazi BGHT (PGVS) sexidan FA-1814 zahira yoqilg`i gazi separatoriga beriladi. Turbina uchun asosiy yoqilg`i sifatida, EA-1809 issiqlik almashgichdan keyin, tovar gaz quvuro`tkazgichidan beriladigan tovar metan gazi ishlatiladi, bu yo`lda qo`lda boshqariladigan berkitish armaturasi o`rnatilgan.
Separator vertikal silindrik apparatdir. Yoqilg`i gazining FA-1814 zahira separatorida gaz oqimidan, oqimning tezligini pasayishi hisobiga va og`irlik kuchi ta’siri ostida suyuqlik (uglevodorod kondensati) tomchilari ajraladi.Yoqilg`i gazining FA-1814 zahira separatoridagi suyuqlik sathi, sathning yuqori qiymatida signalizasiya bilan, LI-18016 sath o`lchagich yordamida nazorat qilinadi, shuningdek separatorda, joyida kuzatish uchun, LG-18059 sath o`lchagich kolonka o`rnatilgan.
FA-1814 separatordan suyuqlik, ”ho`l” mash’ala tizimiga, qo`lda tashlanadi. Yoqilg`i gazining “ho`l” mash’ala tizimiga o`tib ketishining oldini olish uchun, drenaj yo`lidagi bekitish armaturasi, LG-18059 sath o`lchash kolonkasi ko`rinadigan joyda o`rnatilgan.
Turbinaga yoqilg`i gazi berish, ikkita roslash klapani bilan amalga oshiriladi. Normal ishlatish jarayonida, haydaladigan tovar gaz, turbinaning yoqilg`i gazi hisoblanadi. Tovar gaz turbinaga PB-18031A ”NZ” tartibga solish klapani orqali beriladi. Mazkur klapanning ishini tartibga solish, turbinaga yoqilg`i gazini berish quvuro`tkazgichida o`rnatilgan PC-18031 bosim nazorat asbobi bilan amalga oshiriladi. Qurilmani ishga tushirish davrida yoki tovar gaz berish mumkin bo`lmaganda, yoqilg`i gazi zahira manba (FA-1814 separator) dan beriladi. Zahira yoqilg`i gazi PB-18031V ”NZ” bosimni rostlash klapani orqali beriladi. Mazkur klapanning ishini rostlash ham, RS-18031 bosim nazorat asbobi bilan amalga oshiriladi.
Turbinaga beriladigan yoqilg`i gazining miqdori, uning qiymatini bosim PC-18031 bosim me’yorlagich va temperatura TI-18025 temperatura indikatori bo`yicha kompensasiyalab, FIY-18045 sarfo`lchagich/summator bilan o`lchanadi.
GT-1801 gaz turbinasi
Gaz turbinasi issiqlik mashinasi, ya’ni dvigatel hisoblanadi, u issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantiradi. Issiqlik energiyasi, odatda yoqilg`ini havo kislorodi ishtirokida yoqish yo`li bilan ishlab, chiqariladi. Shu tarzda dvigatel, yoqilg`ining kimyoviy potensial energiyasini avval issiqlik energiyasiga, so`ngra mexanik znergiyaga aylantiradi. Ammo gaz turbinasida ham, boshqa turdagi issiqlik mashinalaridagi kabi, hosil bo`lgan issiqlik energiyasining faqat bir qismi mexanik energiyaga aylantirilishi mumkin. Issiqlik energiyasining qolgan qismi atmosferaga chiqadi.
Gaz turbinasi quyidagi asosiy qismlardan tashkil topgan:
- past va yuqori bosimli kompressorlar;
- yonish kameralari;
- past va yuqori bosimli turbinalar;
- kuch turbinasi;
- zichlagichlar;
- havo bilan sovutish;
- podshipniklar;
- mashinani ishga tushirish uskunalari.
GT-1801 tabiiy gazni siquvchi kompressor Markazdan qochma kompressorda gaz, asosan urinma bo`yicha harakatlanadi. Kompressorning so`rish qismiga kirayotgan gaz, 1-bosqichdan, ya’ni kiruvchi yo`naltiruvchi apparatning parraklari orqali o`tadi va birinchi bosqich ishchi g`ildiragiga beriladi.
Gaz, markazdan qochma kuch bilan, ishchi g`ildiragining chetidan katta tezlikda haydaladi. Gaz kirish devori va birinchi bosqich diafragmasi orasidagi, halqasimon o`tish yo`liga o`tadi. O`tish yo`li kengayadi (o`tish yo`lining yuzasi kattalashadi, chunki gaz U – simon tirsak tomonga o`tadi), bunda tezlik energiyasinig bir qismi bosimga aylanadi.
So`ngra gaz U – simon tirsak orqali, parrak bilan diafragmadagi halqasimon o`tish yo`li orqali o`tadi va ikkinchi bosqichning kiruvchi yo`naltiruvchi apparatiga keladi. Kompressorning keyingi bosqichlaridan keyin, gaz kompressorning chiqish qismiga (spiral kameraga) keladi va quvuro`tkazgichga beriladi.
Markazdan qochma kompressor quyidagi asosiy qismlardan tashkil topgan, bular:
korpus, rotor, diafragma, podshipniklar, quruq gazli zichlash tizimi.
To`liq ma’lumot, tabiiy gazni siqib haydash qurilmasini ishlatish, ta’mirga tayyorlash va ishga tushirish bo`yicha texnologik yo`riqnomada (TI-800/3), keltirilgan.
Gaz fazasi ta’minlovchi suyuqlik beriladigan nuqtalardan kolonnaning yuqori qismiga harakatlanadi, bunda pastga oqib tushayotgan suyuqlik bilan uzluksiz massa almashish jarayoni borishi hisobiga engil uglevodorodlar (CH4) bilan to`yinadi.
Sistema quvvatida suyuqlik tarkibidagi metan (CH4) konsentrasiyasi kolonnaning balandligiga bog`liqlik profili keltirilgan. Og`irroq (yuqori) uglevodorodlar (C2H6, C3H8, C4H10, C5+yuqori) bilan to`yingan suyuqlik kolonnaning quyi kub qismida yig`iladi.
Separatordagi bosim joyida o`rnatilgan PG-18062 manometr bilan o`lchanadi.