4-mavzu: Hozirgi kunda barkamol shaxsni tarbiyalash diagnostikasi. Tarbiya ko’rganlikni aniqlash. Reja

2. O‘qituvchi va o‘quvchilarning jonli muloqotini tashkil etish

Yosh o‘qituvchi pedagogik mahoratida mujassamlashgan nutqning jozibadorligi, bilim saviyasining va tafakkurining kengligi, o‘tkir dunyo­qarashi, ma’naviy madaniyat darajasi, pedagogik qobiliyati, ta’lim-tarbiyaviy maqsadlarning mutanosibligi har qanday dars va darsdan tashqari ta’lim-tarbiyaviy tadbirning muvaffaqiyatini ta’minlovchi ham­da o‘qituvchi jonli muloqotini tashkil etuvchi omillardir. O‘qituvchi kasbiy faoliyatidagi jonli muloqot qobiliyatini takomillashtirish uchun o‘z oldiga doimo quyidagi savollarni qo‘yib, unga mustaqil fikr-mulo­hazasi asosida javob bera olishi kerak:
1. Nimaga o‘rgatish:
a) o‘quvchilarni o‘rganilayotgan mavzu bo‘yicha ilmiy yangi­lik­lar­dan xabardor etish, fan terminlarini tushuntirish, o‘quv predmetini to‘liq o‘zlashtirish;
b) o‘quvchilarda shaxs erkinligini, mustaqil fikrlash qobiliyatini shakllantirish;
v) o‘quvchilarning o‘rganilayotgan fan bo‘yicha qobiliyatlarini, ko‘­nik­ma va malakalarini shakllantirish;
g) yangi mavzuni fanlararo aloqadorlik asosida tushuntirish;
d) dars jarayonini pedagogik va axborot texnologiyalarining qizi­qarli metodlari asosida tashkil etish.
2. Kimni o‘rgatish:
a) kelajakda mamlakat taraqqiyoti uchun mas’ul, davlat siyosatining ustuvor sohasi bo‘lmish barkamol insonga ta’lim-tarbiya berish;
b) o‘quvchilarni bilim olish va tarbiyalanishi jarayonida duch kela­digan muammolar va qiyinchiliklarni mustaqil bartaraf etishga o‘rgatish;
v) o‘quvchilarda mustaqil fikr yuritish ko‘nikmalarini hosil qilish;
g) dars va darsdan tashqari ta’lim-tarbiya jarayonini o‘quvchilar fikr­larini inobatga olgan holda tashkil etish;
d) yosh va murg‘ak qalb egasi bo‘lmish o‘quvchilarning psixologik o‘zgarishlari va rivojlanishlarini inobatga olish;
e) iqtidorli o‘quvchilar bilan yakka holda pedagogik faoliyat olib borish.
3. Qanday o‘rgatish:
a) o‘qituvchi o‘z faoliyati davomida to‘plagan pedagogik tajribalari asosida kompyuter, axborot va innovatsion texnologiyalarni qo‘llagan hol­da ta’lim berishi;
b) yuksak pedagogik mahorat bilan dars va darsdan tashqari vazi­yatlarda tarbiyaviy jarayonni milliy mafkura, an’ana va qadriyatlar aso­sida tashkil etish;
v) o‘quvchilarni bilim olishga qiziqishini oshirish maqsadida peda­gogik ta’sir ko‘rsatishning turli usullaridan foydalanish;
g) ta’lim-tarbiyaviy faoliyatda belgilangan maqsadga erishish uchun, mahalla faollari, ota-onalar bilan o‘zaro hamkorlikni mustah­kam­lash.
To‘g‘ri tashkil etilgan pedagogik muloqot davomida o‘qituvchi tanlagan vositalar ta’lim-tarbiya jarayonining vazifa va sharoitlariga muvofiq kelishini o‘lchovchi vosita sifatida tushuniladigan pedagogik nazokat mujassamlanadi. Pedagogik faoliyatda o‘qituvchi jonli muloqot orqali quyidagi funksiyalarni bajaradi:
birinchidan, ta’lim-tarbiya jarayonining o‘qituvchi tomonidan yakka holda olib borilishi va bu faoliyatga yagona o‘zi javobgarligi;
ikkinchidan, ta’lim-tarbiya jarayonida bir maqsadga yo‘naltirilgan ijtimoiy - psixologik tizimning bir maromda ta’minlashi;
uchinchidan, ta’lim va tarbiyaning muvaffaqiyatini belgilovchi o‘qi­tuvchi va o‘quvchilarning o‘zaro munosabatida muayyan bir tizimning tashkil qilinishi;
to‘rtinchidan, o‘quvchilarni mustaqil fikrlovchi erkin shaxs sifatida shakllantirish, yashirin iste’dodini ro‘yobga chiqarishga erishish imkoni­yatlaridan foydalanish;
beshinchidan, barkamol inson tarbiyasi davlat siyosatining ustuvor sohasi sifatida o‘qituvchi pedagogik faoliyatining birlamchi vazifasi ekan­li­gini unutmaslik.