228
Missiya 1997 yil 4-iyul kuni Mars yuzasida boshlangan. Pathfinder
nafaqat oʻzining toʻgʻridan-toʻgʻri
vazifasini bajardi, balki juda katta
miqdordagi toʻplangan ma’lumotlar bilan Yerga qaytib keldi va xizmat
qilish muddatidan ilgarilab ketdi.
Marsni oʻrganish robotlari (MER) Spirit va Opportunity 2003 yilning
yozida Marsga yuborilgan va 2004 yil yanvarida qoʻngan.
Ularning
vazifasi sayyoraga insoniyat missiyasini yuborish umidida Marsda suv
qoldiqlarini topish uchun koʻp miqdordagi toshlar va tuproqlarni oʻrganish
va tasniflashdan iborat edi.
Rejalashtirilgan missiyaning davomiyligi 90 kun boʻlsa-da, aslida
olti yildan oshdi. Bu vaqt ichida Mars haqida
son-sanoqsiz geologik
ma’lumotlar toʻplandi.
NASA mutaxassislari kosmik kemani loyihalashni birinchi marta
boshlaganlarida, ular samoga juda kata yirik hajmdagi,
ammo yuk va
uskunalarni xavfsiz va samarali etkazib berish vazifasiga duch kelishdi.
Masofadan boshqarish manipulyatsiyasi tizimi (RMS) yoki Kanadarm
(Kanadaning masofadan boshqarish manipulyatori) 1981 yil 13 noyabrda
birinchi kosmik sayohatni amalga oshirdi.
3.32-rasm. Kosmik kemaning robotlashgan qoʻli
Qoʻlda inson qoʻlini taqlid qiladigan oltita harakatlanuvchi boʻgʻin
mavjud.(3.32-rasm) Ikki boʻgʻin elkada, biri
tirsakda va yana uchtasi
qoʻlda joylashgan. Qoʻlning oxirida tortish moslamasi oʻrnatilib, u kerakli
yukni tortib oladi. Vaznsizlik holatida 586 ming funt yukni koʻtarib, ularni
229
juda aniqlik bilan joylashtirishga qodir. Qoʻlning Yer sathidagi umumiy
ogʻirligi 994 funtni tashkil qiladi.
RMS sun’iy yoʻldoshlarni uchirish va qidirish uchun ishlatilgan va
kosmik teleskopni ta’mirlashda kosmonavtlarga bebaho yordam bergan.
Kanadarmning kosmik kemadagi soʻnggi missiyasi 2011
yil iyul oyida
boshlangan, robotning toʻqsoninchi missiyasi edi.
Mobil xizmat koʻrsatish tizimi (MSS) RMSga oʻxshash tizim boʻlib,
Kanadarm-2 nomi bilan ham tanilgan. Tizim Xalqaro kosmik stantsiyaga
ob’yekt manipulyatori sifatida oʻrnatilishi uchun yaratilgan. MSS Xalqaro
fazo stantsiyasida oʻrnatilgan asbob-uskunalar va asboblarni saqlash,
shuningdek stantsiya ichidagi oziq-ovqat va
jihozlarni tashishga yordam
berish uchun moʻljallangan.
2008 yilda STS-123 kosmik missiyasining bir qismi sifatida
Endeavor kosmik kemasi maxsus Dextre moslashuvchan qoʻlning soʻnggi
qismini joylastirdi.
Dostları ilə paylaş: