4-variant Demografiya va inson kapitali fanining rivojlanish tarixi

Iqtisodiyot fakulteti Mintaqaviy iqtisodiyot
yo’nalishi 1-kurs 22.138-guruh talabasi
Bo’ronboyev Alimardonning
Demografiya va inson kapitali fanidan oraliq nazorati
4-variant
1.Demografiya va inson kapitali fanining rivojlanish tarixi
Demografiyaning fan sifatida vujudga kelishi va ushbu so‘zning Kelib chiqishi tarixi 1662 yilga borib taqaladi. Ana shu davrda Angliyada vabo va boshqa Yuqimli kasalliklar tarqalib, aholi O’rtasida o ‘lim hollari nihoyatda ko‘payib ketgan. Shu bois Londonda har hafta o ‘lim haqida byulletenlar, ya’ni maxsus Ma’lumotnomalar chop etilib, aholiga tarqatilgan.Oʻz salomatliklarini saqlash maqsadida, mazkur ma’lumotlarni juda ko ‘p Fuqarolar o’qigan. Angliyalik savdogar olim J.Graunt Londonda Tug‘ilish va o ‘lim haqidagi 80 yillik ma’lumotlarni o ‘rganib chiqqan va 1662-yili o ‘zining 90 betdan iborat « 0 ‘lim haqidagi byulletenlar asosida olib borilgan va mundarijada ilova etilgan tabiiy va siyosiy Kuzatish natijalari. Ko‘rsatilgan shaharning boshqaruvi, dini, Savdosi, havosi, o ‘sishi va boshqa o’zgarishlari xususida London Fuqarosi Jon Grauntning asari» kitobini yozgan. Kitob juda uzun nomlangan bo‘lib, o ‘z oldiga keng qamrovli ijtimoiy hodisalarni maqsad qilib qo’ygan. Shu bilan birga, asarda demografik jarayonlarning rivojlanishida ijtimoiy-iqtisodiy qonuniyatlarning Ta ’sirini o ‘rganishga harakat qilingan. Tadqiqotni muallifning zamondoshlari yuksak baholashgan, lekin ular keyingi davr olimlaridan farqli o‘laroq ushbu asarni aholi dinamikasi muammolarining tahlili sifatida ko‘rib chiqishmagan. Demografiyaga tamal Toshi qo‘ygan shaxs sifatida J. Graunt XIX-XX asrlarda demografiya aholi statistikasi, sotsiologiya va boshqa ijtimoiy-iqtisodiy Hamda siyosatshunoslik fanlarining gurkirab rivojlanayotgan davrida tan olingan.
J.Graunt asarining fundamental tahlili M.V.Ptuxa tomonidan O ‘tkazilgan, lekin uning ushbu masala b o ‘yicha qarashlari ma’lum Bir m a’noda o ‘zgarishlarga ham uchradi. 1930-yildagi aholishunoslik bo‘yicha xalqaro kongressda u J.Grauntni demografiyaning asoschisi ekanligini aytib o ‘tgan, lekin keyingi asarlarida XVII asr statistikasining asoschilari sifatida uch kishini - J.Graunt, V. Petti va E.Gallelarni e’tirof etgan.
Shunga qaramasdan, hozirgacha demografiyaning rivojlanish Davrini hisoblash G rauntdan boshlanadi, 1963 yilda B.Urlanisning J.Graunt tavalludining 300 yilligiga bag‘ishlanib chop etilgan Maqolasida yozilishicha, «o‘tgan asrlar tumanlari orasida qolib Ketgan» boshqa fanlardan farqli o ‘laroq, demografiya fanining Vujudga kelish vaqtini aniq belgilash mumkin va J.G Raunt «Demografiya fanining otasi» hisoblanadi
O’zbekistonda ham demografiyaning rivojlanishi o ‘z tarixiga Ega. Respublikada demografik bilimlar juda qadimdan mavjud Bo’lgan. Bular haqida qadimgi qo’lyozmalar, arxeologi yodgorliklar va ilmiy manbalar guvohlik beradi. Lekin, mamlakatda maqsadli demografik tadqiqotlarni o’tkazish 1960 yillardan Boshlangan. Respublikada demografiya fanining asoschisi demograf olim Murtazo Qoraxonovich Qoraxonov hisoblanadi. Olim mamlakatning XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab demografik tarixini Tiklagan. Shu bilan birga, M.Qoraxonov 0 ‘zbekiston aholisining Son va sifat xususiyatlarini, tug‘ilish, o ‘lim, nikoh va ajralish kabi demografik jarayonlarini ilk bor kompleks o'rgangan hamda demografik prognozini amalga oshirigan.