4-variant Vintli nasoslar O’qiy nasoslar

9.1 - rasm . Markazdan kochma nasos
Nasosdagi surilish qabul qiluvchi idishdagi suyuqlik satxiga ta'sir qiluvchi bosim bilan surish trubasidagi siyraklanish bosimi orasidagi farq xisobiga amalga oshadi. Markazdan kochma nasoslar uchun asosiy tenglama bo'lgan Eyler tenglamasi quyidagicha yoziladi:
H = (U2 C2 cosa2 - U1 C1 cosai) / g
bu erda: S1 - suyuqlikning gildirakga kirishdagi absolyut tezligi;
S2 - suyuqlikning gildirakdan chikishdagi абсолют тeзлиги; U1 - suyuqlikning gildirakga kirishdagi aylanma tezligi; U2 - suyuqlikning gildirakdan chikishdagi aylanma tezligi;
Odatda nasosga berilgan energiya nasosdan olingan energiyaga nisbatan ko'p bo'lib, ularning farqi energiya yukotilishini kursatadi. Bu yo'qotish uch xil bo'ladi: 1-mexanik yo'qotish; 2-xajmiy yo'qotish. 3-gidravlik yo'qotish.
Mexanik yo'qotish valga berilgan energiya bilan ish gildiragi kuraklarining suyuqlikka bergan energiyasining farqini bildiradi. Bu yo'qotish podshipnik va salnikda ishqalanish kuchini engish uchun sarf bo'lgan yo'qotishdan iborat. Xajmiy yo'qotish nasos surayotgan suyuqlikka sarflangan energiya bilan nasosdan chikayotgan suyuqlik energiyasini farqini bildiradi. Gidravlik yo'qotish esa surish va xaydash trubalaridagi barcha qarshiliklarni engishga, nasos kuraklarining chekliligi, gildirak va korpusidagi kanallarda hamda disklarda ishqalanish boshqalarga sarf bo'lgan energiyani bildiradi. Nasoslarni ishlatishda ulardan berilgan sharoitda eng yaxshi foydalanish maksadga muvofikdir. Buning uchun turli sharoitda nasosning qanday ishlashi to'g'risida ma'lumot kerak. Bunday ma'lumot nasosning xarakteristikasi kurinishida bo'ladi.
Bosim, quvvat va foydali ish koeffitsientini sarfga bog'liqlik grafiklari nasosning xarakteristikalari deb ataladi:
H = fi ( Q ) ; N = f2 ( Q ) ; _Л = f3 ( Q ).
Odatda xarakteristika nasosni sinash (tajriba) yordamida tuziladi.
Nasoslar, odatda, truboprovod sistemasida xosil kilinishi zarur bo'lgan eng ko'p surishga qarab tanlanadi. Lekin nasoslarni ishlatish vaqtida, ko'pincha, surishni ancha keng chegara oraligida uzgartirib turish kerak bo'ladi.
Amalda sarfni boshqarishni bir qancha usullari mavjud:

1. 
   Boshqarishni drossellash usuli. Uning moxiyati berkitkichning ochilish darajasini kamaytirish yo'li bilan kushimcha qarshilik xosil qilishdan iborat.
   
2. 
   Nasosni aylanish sonini uzgartirish usuli. Aylanish sonini uzluksiz kamaytirish bilan sarfni kamaytirish mumkin.
   
3. 
   Bir qism suyuqlikni kaytarish usuli. Bu usulda xaydash trubasi bilan surish trubasini tutashtiruvchi kushimcha trubadagi berkitgichni ochish ochish bilan amalga oshiriladi.
   
4. 
   Ish gildiragi kuraklarining joylashish burchagini uzgartirish usuli ish vaqtida kuraklar kiyalik burchagini uzgartirish mexanizmi yordamida amalga oshiriladi.
   
5. 
   Ishlayotgan nasoslar sonini uzgartirish usuli. Bu nasoslarni ketma-ket va parallel ulash bilan amalga oshiriladi.