5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

BİTKİSEL İLAÇLAR VE BİTKİSEL İLAÇ MEVZUATI
Prof. Dr. Bilge Şener
Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
Farmakognozi Anabilim Dalı
Tıbbi Bitkilerin İlaç Geliştirilmesindeki Önemi
Geleneksel tıpta asırlardır kullanılan biyolojik kaynaklar günümüz ilaçlarının geliş-
tirilmesinde de önemli olmuştur. Tedavide kullanılan morfin, kodein, papaverin, ki-
nin, atropin, hiyosiyamin, efedrin, kolşisin, ergotamin, galantamin, digoksin, rezer-
pin, vinblastin, vinkristin, taksol ve bazı antibiyotikler ile yarısentetik bileşikler do-
ğal kaynaklı ilaç hammaddelerine örnek verilebilir. Biyolojik kaynaklardan elde edi-
len bazı bileşikler de sentezle hazırlanan ilaç aktif maddelerine model oluşturmuş-
lardır. Geleneksel tıp bilhassa Uzak doğu ülkelerinde yaygındır. Dünya Sağlık Örgü-
tüne göre dünya nüfusunun %65-80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor ve tedavile-
rinde geleneksel tıptan yararlanıyor. Geleneksel tıp, kullandığı ilaçların kalite, güve-
nilirlik ve etkinlik gereksinimlerini sağlayamaması nedeniyle batıda ‘Alternatif tıp’ 
olarak kabul edilmiştir (Nadkarni, 1976). Bununla beraber son yıllarda birçok ge-
lişmiş ülkede Alternatif tıbba artan ilgi bitkisel tıbbi ürünlerin uluslararası ticaretini 
arttırmış, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde uygun etiket bilgileriyle raf üzerinde 
(Over-The-Counter / OTC) satılmalarına yol açmıştır.
Bitkisel tıbbi ürünler çoğunlukla ruhsatsız ilaçlardır; sentetik kimyasal madde-
ler, toksik metaller, pestisitler, mikroorganizmalar ve böceklerle kontaminasyonla-
rı güvenilirliklerini ciddi olarak etkilemektedir. Uluslararası platformda bitkisel tıb-
bi ürünlerin ilaç olarak değerlendirilmesi ancak konvansiyonel ilaçların sahip oldu-
ğu kalite, güvenilirlik ve etkinlik kriterlerini sağlamaları halinde mümkün olabilir 
(Mosihuzzaman et al., 2008). Bitkisel ilaçların ruhsatlandırılması ve koşullarını be-
lirlemek üzere ulusal ve uluslararası programlar gerçekleştirilmiştir. Geleneksel tıp-
ta kullanılan bitkisel tıbbi ürünlerin ilaç olarak değerlendirilebilmesi için standardi-
ze edilmiş bitkisel preparatlar üretilmelidir; standardizasyon güvenilirliklerinin ka-
nıtlanması için gereklidir, ayrıca etkinliklerinin optimizasyonu, farmakolojik ve kli-
nik bulguların tekrar edilebilirliği ve bireysel dozaj birimlerinin saptanmasında da en 
önemli husustur.

---

154
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu