Zoonozlar ve halk sağlığı açısından önemi



Yüklə 95,04 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix23.02.2017
ölçüsü95,04 Kb.
#9475

Zoonozlar ve halk sağlığı

açısından önemi

Nurcan Çakır


Zoonoz nedir?

• Doğal olarak omurgalı hayvanlardan 

insanlara, insanlardan hayvanlara geçen 

ve her yerde görülebilen hastalıklar 

yada enfeksiyonlar 

• FAO/WHO ortak uzmanlar grubu; 1959

• 1967; enfekte edici özellik taşımayan 

bakteriyel toksinler ve kimyasal zehirler



Zoonozlar neden önemlidir?

• Her yerde görülebilen hastalıklardır.

• Hayvanlar insan yaşamının ayrılmaz birer 

parçasıdır.

• Fazla sayıda etken ile fazla sayıda 

hastalık tablosu oluştururlar.

• Meslek hastalıklarının bir bölümünü

oluştururlar.

• Ekonomik önemleri vardır.

• Beslenme yönünden önem taşırlar.



Sınıflandırma 

• Bulaşma yollarına göre;

• Yaşam döngülerine göre;

• Rezervuar konakçılarına göre;

• Etiyolojilerine göre;


Etiyolojilerine göre;

• Bakteriyel zoonozlar

• Mantar hastalıkları

• Paraziter hastalıklar

– Protozoal

– Trematod

– Cestod

– Nematod



Etiyolojilerine göre;

• Arthropod hastalıkları

• Ricketsial hastalıklar

• Viral hastalıklar



Bakteriyel zoonozlar

• Antraks

• Brucella

• Listeriosis

• Leptospirosis

• Salmonellosis

• Tetanus

• Tuberculosis

• Tularemia

• vd.


Mantar zoonozları

• Çevresel bulaş yolu

• Ringworm


Paraziter zoonozlar

• Chagas hastalığı

• Toxoplasmosis

• Trypanosomiasis

• Cyctisercosis

• Echinococcosis

• Larva migrans

• Trichinosis



Viral zoonozlar

• Çiçek


• Kuduz

• Kırım Kongo hemorajik hastalığı

• Batı Nil hastalığı

• Rift Valley hastalığı

• Şap hastalığı

• Bazı ensefalitler

• vd.


Antraks

Bacillus anthracis



• Hayvanlarda dalak ya da şarbon

• İnsanlarda kara çıban ya da kasap çıbanı

• Sığır ve koyunlar


Antraks

Eilert



(1836) enfeksiyon!

Koch



(1876) ilk kültür; kan serumu

Pasteur



(1877); üre kullanarak 

Koch



(1878) sporlu basiller!

Antraks

• Hayvanlar enfekte otların bulunduğu 

çayırlardan enfeksiyonu alır.

• Sporlarla kontamine otlaklarda 30 yıl 

boyunca enfekte etme özelliği


Antraks

• Hasta hayvan ile temas

• Kontamine hayvan ürünlerinin kullanımı

• Hasta  hayvan  kesildiğinde 

• Eti yendiğinde 

• Deri ve yünleri işlenerek



Antraks

• Deri


• Akciğer 

• Barsak şarbonu



Antraks

• Etken alındıktan 2-3 gün sonra belirtiler

• Belirtiler ortaya çıktıktan sonra;

• Koyun ve keçiler birkaç gün içinde

• Sığırlar bir hafta içinde



ölürler.



Antraks

• Korunma;

• Ölü hayvanların ortadan kaldırılması

• Otopsi  yapılmaz.

• Aşılama; hastalık ortaya çıktığında ateşi 

olmayan hayvanlar aşılanır.

• Bölgede  beş yıl süre ile aşılama yapılır.


Antraks

• İnsanlarda korunma

• Koruyucu antijen aşısı

• Canlı spor aşısı



Brucella

• Brucella melitensis

• Brucella abortus

• Brucella suis

• Brucella canis

• Brucella ovis

• Brucella neotomae

• Brucella maris



Brucella

• Bulaşıcı yavru atma hastalığı

• Malta  humması

• Sığırlarda en yaygın

• Koyun ve keçiler

• Domuzlar 



Brucella

• Ahır tozlarında altı hafta

• Sularda 10 hafta

• Dondurmada dört hafta

• Kremada 20 hafta

• Salamura peynirde altı hafta

canlı kalabilir.


Brucella

• Dünyada en yaygın zoonozis

• Kuzey Avrupa 

• Kuzey Amerika ülkeleri 

• Avustralya ve Yeni Zellanda


Brucella

• Güney Avrupa ülkeleri (Akdeniz ülkeleri) 

• Orta  Doğu 

• Hint Yarımadası

• Afrika 

• Orta ve Güney Amerika



Brucella

• Orta  ve  Doğu Karadeniz sahil şeridi 

dışında

• yaygın


Brucella

• Genel hijyenik kurallar

• Enfekte hayvanların sürüden 

çıkarılmaları

• Sağlam hayvanların aşılanmaları


Brucella

• 1984 yılında bu yana uygulanan ve 26 yıl 

sürmesi hedeflenen 



Türkiye Brusellozis Mücadele Projesi

• Hayvan  aşılamaları


Brucella

• Risk gruplarının eğitilmeleri

• Süt ve süt ürünlerinin sağlıklı biçimde 

tüketilmesi



Tularemi

Francisella tularensis



• Bilinen en enfeksiyöz bakterilerden biri

• Tavşanlar ve diğer kemiriciler

• Kenelerde ömür boyu

• Tavşan ateşi, avcı ateşi



Tularemi

• En  sık enfekte tavşan eti yenmesi ile 

bulaş

• Enfekte hayvanlarla doğrudan temas



• Artropodlar aracılığı ile bulaş

• İnsandan insana bulaş söz konusu değil…



Tularemi

• Hastalık görülen canlılar:

– İnsan

– At


– Koyun

– Domuz


– Kedi

– Köpek


– Kuşlar 

– Sürüngenler

– Bazı yabani memeliler (tilki vd.)


Tularemi

• Klinik formları: 

– ülseroglandüler, 

– oküloglandüler, 

– glandüler, 

– orofaringeal, 

– tifoid, 

– pnömonik



Tularemi

Tularemi

• Korunma

• Hasta hayvanların ıslahı ve imhası

• Enfekte hayvan ve karkaslarının 

taşınmasının engellenmesi


Tularemi

• Hastaların sağaltımı

• Aşı: laboratuar çalışanlarına

• Kene ve sineklerden korunma

• Hayvan karkasları ve vücut sıvıları ile 

temastan kaçınma



Tularemi

• Türkiye’de epidemiler 

1920; Trakya Bölgesi

1936-1953; Trakya, Antalya, Van

1988;  Bursa-Karacabey 

1997;  Ankara-Ayaş

1998;  Bilecik

1999;  Samsun 

2000;  Düzce ve Sinop

2004;  Kars ve Amasya



Gastroenteritler

Campylobacter jejuni



Vibrio cholerae

Vibrio parahaemolyticus



Salmonella enteritidis

Yersinia enterocolitica



Gastroenteritler

• İshalle birlikte;

– Diğer sistemik semptomların birlikteliği 

– Suyun kaynağı

– Çevresinde benzer yakınması olan kişilerin varlığı

– Hayvanlarla temas

– İmmunsupresyon

– İlaç kullanımı

– Seyahat 

– Ağır spor yapma

– Toplu  yaşam 


Leptospiroz

Leptospira interrogans



Leptospira biflexa

• Tropikal ve subtropikal

• Az gelişmiş veya gelişmekte olan 

ülkelerde daha sık


Leptospiroz

• Fareler

• Kedi, köpek 

• Keçi,  koyun 

• Sığır 

• Domuz, geyik, kuş, sürüngenler



Leptospiroz

• Hayvan idrarıyla dolaylı temas

• Hayvan ısırıkları


Leptospiroz

• Aseptik menenjit

• Karaciğer ve böbrek fonksiyon 

bozukluğu

• Kanama, kollaps

• %90  anikterik

• %10  Weil hastalığı


Leptospiroz

• Fareler!!!

• Kişisel korunma önlemleri

• Sel sularından korunma



Trişinozis

Trichinella spiralis



– Domuz 

– Etoburlar (ayı)

• Asya ve Avustralya dışında yaygın


Trişinozis

• Larvalar çizgili kaslar, kalp ve SSS’ne

yerleşir.

• Parazit / 1 gram kas dokusu = X

• X < 10 ise hastalık tablosu oluşmaz

• X > 100 ise belirgin hastalık tablosu

• X > 1000 ise ağır hastalık tablosu


Trişinozis

• Etlerin  iç ısıları –15 ºC olacak şekilde 

dondurulmalı

• 3 hafta dondurulduktan sonra tüketime 

sunulmalı

• Etler uygun ısılarda pişirildikten sonra 

tüketilmeli 


Kırım Kongo Kanamalı Ateşi

• Viral hemorajik ateş

Filoviridae



(Marburg, Ebola)

Arenaviridae



(Lassa, Junin, Machupo)

Bunyaviridae



(KKKA, Hanta, Rift valley

fever ) 


Flaviviridae

(Sarı humma, Dengue)


Kırım Kongo Kanamalı Ateşi

• 1944 -1945 Kırım virüsü

• 1956 Kongo virüsü

• 1969 aynı virüs



Kırım Kongo Kanamalı Ateşi

• Konakçı spektrumları:

– Küçük kemiriciler

– Yaban hayvanları

– Evcil memeli hayvanlar

– Kuşlar


Kırım Kongo Kanamalı Ateşi 

Bulaşma;


Kene ısırığı

Viremik hayvanla temas (kan, doku)



Kırım Kongo Kanamalı Ateşi

• 2002; Tokat, Sivas, Yozgat, Doğu 

Karadeniz 

• 2002-2003; 150 pozitif olgu; 6 ölüm

• 2004; 249 pozitif olgu; 13 ölüm

• 2005; ?



Kırım Kongo Kanamalı Ateşi

• Kişisel korunma önlemleri

• Temas sonrası hijyen kurallarına uyma

• Akarisit kullanımı



Kırım Kongo Kanamalı Ateşi

• Kenelerle savaşımın güçlükleri:

– Yoğun biçimde tarım ve orman alanları içinde 

yayılmış durumdalar 

– Akarisidlerin kenelerin konakları üzerinde 

tutundukları bölgelere ulaşabilmesi güç

– Konak üzerinde bulunmadıkları süre içinde kenelere 

ulaşmak güç

– Üreme yetenekleri (3000-7000 yumurta)  

– Uygun olmayan çevre koşullarında çok uzun süreler 

boyunca canlı kalabilirler 

– Çok  değişik konakçılarda canlı kalabilirler

– Akarisid direnci 


Ensefalitler

• Prion:  protein  yapıda küçük enfeksiyöz ajan

• Prionlarla oluşan hayvan hastalıkları

– Scrapie (koyun ve keçi)

– Transmissible mink encephalopathy (mink ve vizon)

– Chronic wasting disease (geyik)

– Bovine spongioform encephalopathy (sığır)

– Feline spongioform encephalopathy (kedi)



Ensefalitler

• İnsanlarda oluşan hastalıklar

• Sporadik

Creutzfeldt-Jakob hastalığı

Sporadik fatal insomnia

• Kalıtsal            Ailesel Creutzfeldt-Jakob hastalığı

Fatal familial insomnia

Gerstmann-Straussler-Scheinker

hastalığı

• Kazanılmış

İatrojenik Creutzfeldt-Jakob hastalığı

Kuru


Yeni varyant Creutzfeldt-Jakob hastalığı

Ensefalitler

• Varyant Creutzfeldt-Jakob hastalığı

• 1994’de ilk olgu 

• 68 olgu İngiltere, 

• 2 olgu Fransa, 

• 1  olgu  İrlanda

• Et  yeme  öyküsü


Kuduz 

• İleri derecede duyarlı hayvanlar:

– Tilki, kurt, çakal

• Ender görülenler:

– Fare,  sincap,  kuş, sürüngenler

• Rezervuar:

– Yarasalar


Kuduz

• Avustralya ve Yeni Zelanda'da hiç yok

• İngiltere, Havaî ve İskandinavya 

hastalık yönünden ari 

• Bovine paralytik kuduz, Güney 

Amerika'da endemik

• Vahşi kuduz Avrupa'nın çoğunluğunda


Kuduz

• Kent nüfusunun artışı

• Alınan önlemler ve aşılamalarla kuduz 

olgularında düşüşler 

• En fazla kuduz olgusu İstanbul 

• İzmir'de 1988-1996 yılları arasında 

azalma

• 1997 yılından sonra artış



Kuduz

Bulaşma:


– Hayvan ısırıkları

– Yara ve mukozaların sekresyonla teması

– İnhalasyon

– Organ transplantasyonu



Kuduz

Endemik bölgelerde her türlü temas 

Profilaksi

Her türlü vahşi hayvan ve yarasa teması

sonrası

Aşı ve Ig



Kuduz

• Temas sonrası profilaksi

Lokal tedavi

İmmünglobulin

Aşı


Kuduz

• Aşı: 


– HDCV; 0- 3- 7- 14- 28. günler, im

– Bağışıklık yetmezliği olanlar 

– 50 yaş üzerinde olanlar 

– Obezler için

• 6.doz


Kuduz

• Temas  sonrası;

– Profilaksi gecikmiş, 

– Ig uygulanmamış, 

– Yara  bakımı yapılmamış, 

– Riskli bölgelerde 

0- 7- 21. günlerde 2-1-1 şeması

• Daha önce aşılanmış ise;

0- 3. günlerde 2 doz aşı


Dünyada 

• 1978 yılı Dünya Sağlık Asamblesi’nde 

alınan karar: 

– Hayvan üretimine bağlı besin kaynaklı ve 

zoonoz hastalıkların önlenmesi ve korunma

• Akdeniz Bölgesi Zoonoz Kontrol 

Programı (MZCP)

• Merkezi Atina (MZCC); 1979



Akdeniz Bölgesi Zoonoz Kontrol 

Programı (MZCP)

• Ülkeler arası teknik işbirliği sağlamak

• Hastalık görüldüğünde güvenilir bilgiye 

ulaşmak

• Sürveyans, kontrol sistemleri ve 



yasaların uyumunu sağlamak

• Etkili ulusal kontrol ve korunma 

programları için sektörler arası ilişki ve 

iletişimi sağlamak



Akdeniz Bölgesi Zoonoz Kontrol 

Programı


• Katılımcı ülkeler

• Türkiye

• Kıbrıs

• Yunanistan

• Bulgaristan

• Suriye


• Lübnan

• Mısır


• Suudi Arabistan

• Kuveyt


• İspanya

• Portekiz 



Akdeniz Bölgesi Zoonoz Kontrol 

Programı


• İlgili ülkeler

• Cezayir

• Fas

• Tunus


• Ürdün

• İtalya


• Malta

Akdeniz Bölgesi Zoonoz Kontrol 

Programı


• MZCP’nin başlıca aktiviteleri

– Bölgesel önceliklere göre ülkeler arası

eğitim kursları düzenlemek

– Ülkelerin kendi önceliklerine göre eğitim 

çalışmaları düzenlemek


Akdeniz Bölgesi Zoonoz Kontrol 

Programı


• MZCP’nin program katılımcıları:

– Tarım bakanlığı

– Sağlık bakanlığı

– Konu ile ilgili diğer yönetim birimleri

– Akademik kurumlar

– Veteriner ve tıp birlikleri

– Sektör 


Türkiye’de…

• HAYVAN  SAĞLIĞI VE ZABITASI 

KANUNU

– Kanun  Numarası : 3285



– Kabul Tarihi

: 8/5/1986

– Yayımlandığı Resmi Gazete: 

– Tarih : 16/5/1986

– Sayı : 19109


Türkiye’de…

Amaç:



– Madde 1 – Bu Kanunun amacı, hayvanlardan 

ve hayvan maddelerinden insan ve 

hayvanlara geçebilen hastalıklardan 

korunulmasını ve bulaşıcı hayvan hastalıkları

ile mücadele edilmesini sağlamaktır. 


Türkiye’de…

• Madde 41 – (Değişik: 27/12/1993 –



3951/1 md.) 

– Bu Kanun hükümlerine göre ruam, sığır 

tüberkülozu, sığır brusellozu, sığır vebası, 

at vebası ve şap hastalıklarından dolayı

öldürülen veya kestirilen hayvanların 

sahiplerine, Bakanlık bütçesinden …

belirtilen miktarlarda tazminat verilir. 


Türkiye’de…

• 1991 yılında

– Sağlık bakanlığı ile tarım ve köyişleri

bakanlığı arasında protokol

– Türkiye Zoonoz Milli Komitesi

• İlk toplantı 1999’da

– Kurban bayramı öncesi uyarılar

– Kuduz ile ilgili, belediyelere tavsiyeler



Riskli gruplar

• Tarım işçileri

• Hayvancılıkla uğraşanlar

• Veteriner hekimler

• Mezbaha  işçileri

• Kasaplar

• Laboratuar çalışanları

• Sağlık personeli

• Kanalizasyon işçileri

• Balıkçılık ve avcılıkla uğraşanlar

• Hayvan ürünleri ile çalışanlar

• Gıda işi ile uğraşanlar

• Orman  işçileri


Meslek hastalıkları

• Brucella:

– DSÖ laboratuar çalışanları için yüksek risk 

grubu olarak belirlemiştir.

– İşçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğünün 88. 

maddesi gereği risk altındaki işçilerin 

aşılanmaları


Meslek hastalıkları

• Şarbon:

– 1800’lerden itibaren mesleksel form

– Yünlerin dezenfeksiyonu

– İSİG tüzüğünün 85. maddesi

– Yünlerin dezenfeksiyonu

– Aspirasyon sistemi

– Kişisel korunma araçları



Meslek hastalıkları

• Leptospiroz:

– İSİG tüzüğünün 87. maddesi 

– Farelerle  savaş

– Çıplak ayakla gezmenin engellenmesi


Ekonomi 

• Ekonomik kayıplar:

– yavru  kaybı, 

– süt veriminde azalma, 

– damızlık değeri kaybı, 

– kısırlık



Ekonomi

• Hayvansal protein kaynaklarına olumsuz 

etki

• Hayvan ve hayvansal ürünlerin ticaretine 



engel 

• Kırsal kesimde kısıtlı olanaklara sahip 

hayvan yetiştiricilerinin sosyo-ekonomik 

gelişmesinin engellenmesi



• İnsanlarda;

– fiziksel hastalık hali 

– iş gücü kaybı

– tedavi giderleri



Korunma 

• Süt ve süt ürünlerinin pastörizasyonu

• Kaynatılarak tüketilmesi

• Etlerin iyice pişirilerek tüketilmesi

• Besinlerin depolama koşullarına dikkat 

edilmesi


• Çapraz kontaminasyondan kaçınılması

• Genel hijyen kurallarına uyulması

• Kişisel koruyucu malzemelerin kullanımı

• Hayvan  sağlığının korunması ve hastalıklarının 



tedavisi

Yüklə 95,04 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin