5-7-sinflarga serviz xizmati yo`nalishida kasb tanlash yo`nalishi bo`yicha reja

5-7-SINFLARGA SERVIZ XIZMATI YO`NALISHIDA KASB TANLASH YO`NALISHI BO`YICHA
REJA:
1.Yoshlarni kasbga yo’naltirishning nazariy shart-sharoitlari.

2.Kasbga yo’naltirish ishining pedagogik asoslari.

3.Kasbga yo’naltirish ishining maktab tizimi.

4..O’quvchilarni kasb tanlashga yo’llashda maktab ma’muriyatining o’rni

1.Yoshlarni kasbga yo’naltirishning nazariy shart-sharoitlari.

“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” va “Ta’lim to‘g‘risida” gi qonunda yoshlarni xalq xujaligi va ishlab chiqarish uchun jahon standarti talablariga javob bera oladigan istiqbolli va ko‘p hunarli kasblarga o‘rgatish malakali mutaxassislar tayyorlash vazifasi belgilab berildi.

Kasb tanlashga yo‘llash fanining maqsadi – bo’lajak kasbiy ta’lim o‘qituvchilariga o‘quvchilarni xalq xo’jaligining istiqbolli yo‘nalishlari bo‘yicha mutaxassislarga bo‘lgan talab va ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda kasbga yo‘naltirishning eng samarali yo‘llarini ishlab chiqish va o‘rgatishdan iborat.

Kasb tanlashga yo‘llash fanining vazifalariga:

• 
  kasb tanlashga yo‘llashning nazariy asoslari va asosiy tamoyillarini o‘rganish
  
• 
  uni amalga oshirishning shakl va usullari kasb tanlashning eng samarali yo‘llarini ishlab chiqish
  
• 
  kasb tanlashga yo‘llash tizimlari va bosqichlarini o‘rganish
  
• 
  kasb tanlashga yo‘llashda ota-onalar, o‘quv yurti va ishlab chiqarish korxonalarining hamkorligi kabilar kiradi.
  

Oliy ta’lim davlat standartiga asosan talabalar fanni o‘zlashtirish jarayonida qo‘yidagilar haqida tushunchaga ega bo‘lishi, bilim va ko‘nikma hosil qilishi zarur.

• 
  Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va Ta’lim to‘g‘risidagi qonunda kasb tanlashga yo‘llash
  
• 
  kasb tanlashga yo‘llash tizimi: kasbiy maslahat, dastlabki kasbiy tanlov, kasb tanlashga yo‘llash bo‘yicha tashxis (diagnostika), kasbiy tarbiya va kasbga ijtimoiy moslashish.
  
• 
  kasb tanlashga yo‘llash bosqichlari.
  
• 
  o‘quvchilarni kasb tanlashga yo‘llashda oila, mahalla, maktab, maktab psixologi, sinf rahbari, tashxis markazi, kasb-hunar kolleji, akademik litseylar hamkorligi.
  
• 
  halq xo’jaligi tarmoqlarining asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha istiqbolli kasblarga o‘quvchilarni yo‘llashni amalga oshirish.
  

Mehnat va kasbiy tayyorgarlik tizimi bevosita yoshlarning mehnat va kasb tarbiyasini kasbiy axborotlar, kasb tanlash, kasbga yo`naltirish ishlarini amalga oshiradigan o`lkan ishlardan biri bo`lib, o`z o`tmish taraqqiyotiga egadir. Xalqimizning millat, elat bo`lib shakllanishini mehnatsiz, kasblarsiz, hunarsiz tasavvur etib bo`lmaydi. Odamzod paydo bo`lishidan boshlab mehnat bilan shug`ullangan. Turmush buyumlari yasagan, yumushlar bajargan. Dastlab faqat kun kechirish uchun qilingan mehnat keyinchalik, kattoroq maqsadni, moddiy manfaat ko`rish uchun amalga oshirilib hatto, X asrlarda yirik harbiy qo`shinlarni, millionlab xalqlarni buyumlar, anjomlar bilan ta'minlay oladigan ishlab chiqarish sohalari darajasigacha taraqqiy etdi.

XII - XV asrlarda Movarounnaxr va Xurosonda hunar ilmi, ko’lami rivojlanishi eng yuqori pog`onaga ko`tarildi. Har bir xalq ota-bobosidan meros bo`lib, avloddan-avlodga o`tib kelayotgan o`zining tarixiy-madaniy birligi bilan ajralib, o`ziga xos-xususiyatlarni saqlab kelgan. O`zbeklar ham shular jumlasidandir. Respublikamiz xududida o`tkazilgan arxeologik tadqiqotlar shuni ko`rsatadiki, hunarmandchilik bu erlarda ikki ming yillar oldin rivojlangan. Bu davrda sinfiy jamiyat paydo bo`lib, yirik mehnat taqsimoti negizida hunarmandchilik mustaqil soha bo`lib ajralib chiqqan.

IX - XII asrlarda hunarmandchilik keng rivojlanib, xalqimizning xorijiy davlatlar bilan iqtisodiy-madaniy aloqalari avj olgan. Ayrim manbalarda qayd etilishicha, 32 xil hunar turi mavjud bo`lgan aholi yashaydigan joyni shahar deb atashgan. 1897 yili birinchi aholi ro`yxati vaqtida katta shaharlarda aholining ko`pchilik qismi hunarmandlar hisoblangan. Masalan, Namangan aholisining 64 foizi, Qo’qonning 52 foizi, Chustning 54 foizi, Marg`ilonning 50 foizi, mustaqil kasb-hunar egasi hisoblangan .

Hunarmandchilikning qadimiy davrlarda eng ko`p tarqalgan turi temirchilik, zargarlik, misgarlik va tunukasozlik bo`lgan. Hozirgacha keng tarqalgan qadimiy kasblardan biri yog`och buyumlari yasash hunarmandchiligidir. XX asr boshlarida tikuv mashinalarini paydo bo`lishi bilan yangi hunarmandchilik kasbi - mashinachilik yuzaga keladi. O`zbeklarning eng keng tarqalgan uy kasblaridan biri do`ppido`zlikdir.

Bulardan tashqari, hunarmandlar teridan har xil buyumlar yasaganlar, poyafzalchilar o`z mahsulotlarini shahar va qishloqlarda yurib aholiga sotganlar. Nonvoylik, qandolatchilik va qassoblik ham kasblardan bo`lib ularning do`konlari har qadamda uchragan. Katta to`y-ma'rakalar o`tkazish odati maxsus oshpazlik kasbini yuzaga keltirgan.

Sharqning buyuk mutafakkirlari va allomalari deyarli barcha davrlarda o`z asarlarida, she`r va g`azallarida, adabiy meroslarida halol mehnatni, kasb-hunar egallashni muqaddasligini va zarurligini ta'kidlab, ulug`lab o`tganlar.

Ulug` bobokolonimiz A.Navoiy o`z g`azallarida yoshlarni ilm-hunar egallashga chaqiradi.

Ilm kasbini qildi to joni bor,

Hunar o`rgandi onga ki imkoni bor.

X asrda yashab ijod etgan ulug` bobokalonimiz Abunasr Al - Forobiy (870-950) ham kishilarni halol mehnat qilishga va kasb-hunar egallashga chaqiradi. Forobiyning fikricha, inson - "Ojiz banda", "Hech narsaga qodir bo`lmagan mavjudot" emas, balki u eng oliy kamolot bo`lib "Aql-idrok ziyosiga ega, o`zi uchun zarur bo`lgan hamma narsani yaratishga qodir borliqdir" . Forobiy mehnat va kasb - hunar ko`nikmalarini axloqiy fazilatlarni hosil qilish lozimligini ta'kidlab: "Agar kasb-hunar fazilati tug`ma bo`lganda, podshohlar ham o`zlari istab va harakat qilib emas, balki podshohlik ularga faqat tabiiy ravishda muyassar bo`lgan, tabiat talab qilgan tabiiy bir majburiyat bo`lib qolar edi. Kasb-hunar fazilati tug`ma bo`lmas ekan, xalqlar va shahar ahllarida, odob-axloq, rasm-rusm, kasb-hunar, odat va irodani hosil qilishi uch insondagi zo`r kuch va qudrat talab qilinadi. Bu ikki yo`l bilan: ya'ni ta'lim va tarbiya yo`li bilan hosil qilinadi. Ta'lim degan so`z xalqlar shaharlar o`rtasida nazariy fazilat va amaliy kasb-hunar fazilatlari birlashtirish degan so`zdir" degan edi .

Kasb-hunar egallashni ahamiyati to`g`risida qomusiy olim Abu Ali Ibn Sino (980-1037) ning asarlarida ham ko’ramiz. Uning fikricha bolaga yoshligidan biror kasb-hunarni o`rgatish lozim. Bola kasb-hunarni ma'lum darajada o`zlashtirib bo`lgandan so`ng o`z kasb-hunaridan hayotda foydalanish, yani halol mehnat bilan mustaqil hayot kechirishga o`rgatish kerak.