5-9 sinf o’quvchilariga voleybol to’pini boshqarish texnikasini o’rgatish. Reja: kirish

Tо ‘pni pastdan tо ‘g‘rig a oshirish. О‘yin boshlovchi uchun bu asosiy usul bо‘lib xisoblanadi. U tur tomonga qarab turib bajaradi. О‘yinchi tirsakdan bukilgan qо‘l bilan tupni ushlab turadi. Boshqa qо‘l tupga zarb berish uchun uni orqaga о‘zatiladi. Shundan sо‘ng panjalar biroz bukilib, tо‘p yuqoriga 20-30 sm balandlik otiladi va zarb beriladi.
О‘yinchi zarb beriboq orqaga turgan oyog‘ini tо‘g‘irlaydi va tana og‘irligini oldinda turgan oyoqqa kiradi. Zarb bergandan keyin о‘yinchi xududi xarakat qilmoqchi bulgandik xolatni oladi.
Tо ‘g ‘ri da n xujumkor zarbi. Tо‘rning yuqori qismidagi tо‘pni bir qо‘llab raqib tomonga urishdan iborat xujum, bu xujumkor zarb deyiladi. Bu xujumkor zarb о‘rnidan sakrab yoki yugirb kelib bajariladi. Xujumchi bu zarbni bir ikki va uch qadam bosib kelib bajaradi. О‘yinchi uchib kelayotgan tо‘pni qо‘llarni oldinga yuqoriga kutaradi, uruvchi qо‘l zarb uchun tayyorlanadi. Tana bi oz orqaga egiladi. Panjalar musht qilib turiladi va yerga qarab bukiladi, keyin zarb beriladi, shundan sо‘ng oyoq pastga tushgan tо‘p bilan birga tushadi. Tshpni qancha kchli urush zarur bо‘lsa, kaft shuncha bushroq bо‘lsa, kaft shuncha tarang qilinadi.
Voleybol jamoali о‘yin turiga mansub bо‘lib, о‘yinda ikki jamoa xar birida olit kishi о‘ynashi shart. Zahiradagi о‘yinchilar soni 2 tadan 6 tagacha bо‘lishi mumkin.
О‘yinchilarning sport kiyimi futbolka, tursi va shippak. О‘yinchining yoshi jinsiga qarab tо‘rning balandligi qо‘yidagicha bо‘ladi:
 Qizlar 13-14 yosh - 2m 10sm.
15-16 yosh - 2m 20sm.
 Ayollar 17-18 va undan katta yoshdagilar uchun – 2m 24sm.
 О‘g‘il bolalar 15-16 yoshli - 2m 35sm.
 Erkaklar 17-18 va undan ortiq yoshli - 2m 43sm.
О‘yin uch yoki besh partiyadan iborat bо‘lib, har bir partiya 25 ochkogacha davom etadi. Agar о‘yin ochkolari 25-25 bо‘lsa, о‘yin 27 ochkogacha davom etadi. Sо‘ngi partiyada 3 yoki 5 о‘yin hisobi “tayom breyk” asosida olib boriladi. YA’ni о‘yindagi har bir harakat kiritish huquqi qaysi jamoadan bо‘lishi qat’iy nazar jamoaga mag‘lubiyat yoki g‘alaba keltirish mumkin. Hal qiluvchi partiyada 15 ochkogacha о‘ynaladi va ikki ochko farqigacha davom etadi. Zamonaviy voleybolda har 8 ochkodan keyin texnik taym-aut 1 minutlik tanaffus beriladi, yani hisob 8 ga yorganda va 16 ga borganda tanaffus beriladi. Oxirgi partiyada esa 8 ochko bо‘lganda о‘yinchilar maydon almashadilar.
Voleybol о‘yining dastlabki rasmiy о‘yin qoidalari 1997 yil amerakali doktor A.Xolsted rahbariligida ishlab chiqarilgan. Mazkur qoidalarning ayrim qoidalari ayrim abandlari qо‘yidagilardan iborat.
 Maydon о‘lchami – 7,6x16,1 m.
 Tо‘rni balandligi – 198 sm.
 Tо‘pni og‘irligi - 340 grm.
Tо‘p о‘yinga maydodagi о‘ng tashqi qismida joylashgan bir 1x1 metrli
tо‘rtburchak shakldagi joyda bir oyoq turib kiritilgan va xokozo.
Voleybolning borgan sari ommaviylasha borishi va ishtirokchilarning о‘yin maxoratini shakllana borish bilan bir qatorda musobaqa qoidalari ham о‘zgarib taqomilashib borgan.
Voleybol sport о‘yinlari turlariga mansub bо‘lib о‘z mohiyati va mazmuni xususiyati bilan ulardan farq qiladi. Voleybol о‘yini nisbatan kichik bо‘lgan ya’ni о‘rtasidan teng ikkiga bо‘lingan 18 x 9 metrli tо‘g‘ri burchakli tо‘rtburchak shaklidagi maydonchada amalga oshiriladi.
Uzatish texnikasi. Tо‘p uzatish voleybolda asosiy о‘yin malakalaridan biri bо‘lib shu о‘yin bilan bog‘liq bо‘lgan barcha texnik taktik faoliyatni amalga oshirishga imkon yaratuvchi yagona vositadir. Uzatish hujum texnikasiga mansub bо‘lib uni ma’lum vaziyatda taktik mahorat bilan tо‘g‘ridan tо‘g‘ri ijro etish ochko olish imkonini berish mumkin. Uzatish bir necha turlardan iborat bо‘ladi. Tayanch holatda ikki qо‘llab yuqoridan uzatish ikki qо‘llab pastdan uzatish, bir qо‘l bilan yuqoridan va pastdan uzatish, sakragan holatda ikki qо‘l yoki bir qо‘l bilan yuqoridan uzatish.
Uzatish vertikal gorizontal yoki diagonal ravishda baland past uzoq yoki yaqin yо‘nalishlarda ijro etilishi mumkin.
Himoya texnikasi, tо‘pni qabul qilish texnikasi.
Tо‘pni qabul qilish texnikasi bu о‘yinchining о‘z maydonchasida tо‘pni qoidaga binoan yerga tushishiga qarshi qо‘llaydigan harakat malakasidir. Tо‘pni qabul qilish turli usullarda va о‘ziga xos texnik tartibda ijro etiladi. Pastdan ikki qо‘l bilan qabul qilish zamonaviy voleybolda asosiy himoya vositalaridan biri bо‘lib dastlab tez va aniq tо‘pni yо‘nalishiga qarshi chiqish tana og‘irlik markazini pastroq tushirib ikki qо‘lni tо‘g‘ri yozilgan holatda bir-biriga qulf tarzida amalga oshiriladi.
Pastdan ikki qо‘l bilan tо‘pni qabul qilish texnikasi ya’ni mazkur malakani ijro etishda tana og‘irlik markazini baland pasligi, oyoqlarning tizza qismini bukilishi burchagini katta kichikligi gavdani biroz oldinga egilishi yoki vertikal ravishda bо‘lishi yiqilib qabul qilishlar о‘yin vaziyatiga о‘yinga kiritilgan tо‘pni yoki hujum zarbasining kuch tezligiga va boshqa sharoitlarga bog‘liq bо‘ladi. Tо‘siq qо‘yish texnikasi tо‘siq qо‘yish bu raqib о‘yinchisi tomonidan uzatilgan yoki zarba berilgan tо‘p yо‘nablishini tо‘sish unga qarama-qarshi “Jonli devor” tashkil qilishdir. Tо‘siq qо‘yuvchi о‘yinchi dastlab oyoqlarini yelka kengligida joylashtiradi. Oyoqlar tizza qismidan ozgina bukilgan bо‘ladi, qо‘llar yelka qismidan bukilgan bо‘lib panjalar yoyilgan shaklda bо‘ladi. Tо‘pni yо‘nalish joyiga qarab harakatlantirgandan sо‘ng oyoqlar tizza qismidan birozgina bukilib shiddat bilan yoziladi va qо‘llarning faol harakati bilan sakrab tо‘p kengligida tо‘siq qо‘yiladi.