5-bob. Neft- gaz konlarining zahiralari va ularning energetik sharoitlari

10.2.6. Neft, gaz, suv chiqarishni, qatlamni suv
bosishini, qatlamga suv haydashni kuzatish, hujjatlashtirish va hisobot

Quduqlarning mahsulot berishi, qabul qilishi, mahsulotning suvlanishi, gaz omilini kuzatish-neft konlarini qazib chiqarish jarayonidaga eng jiddiy ishlardandir.

Quduqlarning suyuqlik bg’yicha debitini (agar faqat neft bilan ishlayotgan bg’lsa neft, agar suv ham bor bg’lsa – neft bilan suv) "sputnik" - ("yo’ldosh") turdagi avtomatik g’lchash asboblari yordamida bir kecha-kunduz (sutka) davomida tonna hisobida g’lchanadi (t/sut). Konda avtomatik g’lchash asboblari bg’lmagan taqdirda, quduq debitini induvidual g’lchash asboblari orqali bajariladi. "'Sputnik" nomli asbob neft va suvning miqdorini alohida massasi bg’yicha aniqlandi, shuningdek umumiy suyuqlik tarkibida suvning % aniqlandi. Agar asbobning kg’rsatkichlari uncha ishonchli bg’lmasa, suyuqlik chiqadigan joydan (vыkidnaya liniya) uning namunasi olinadi va Din va Stark asbobi yordamida aniqlanadi.
Quduqdan chiqayotgan gaz miqdori "sputnikka" g’rnatilgan gaz hisoblagich "Agat I" va individual g’lchash asbobi bilan g’lchanadi. Quduqlarning gaz omili (gazovыy faktor) m³/t hisobida g’lchanadi, bunda gazning miqdorini undan ajratilgan neft miqdoriga nisbatan olinadi. Butun quduqlardan yig’ilgan ma’lumot orqali ishlayotgan ob’ekt bg’yicha ham g’rtacha ma’lumotni aniqlash mumkin.
Haydovchi quduqlarning qabul qilish qobiliyati m³/sut hisobida olib boriladi va uni nasos stantsiyasida g’rnatilgan diafragmma tg’riga g’lchagich yordamida aniqlanadi. Agar suv bir yg’ldan bir necha haydovchi quduqlarga yuboriladigan bg’lsa, bir quduq ishlab, boshqalari tg’xtab turgan holatda. Quduqlarning qabul qiluvchanligi aniqlanadi.
Gaz quduqlarining debiti gaz yig’uvchi guruhli qurilmalar va gaz yig’uvchi joylar (gazosbornыy punkt) da aniqlanadi. Bunda har xil tuzilma va ishlashga moslashtirilgan g’lchagichlar yordamida g’lchovlar ijro etiladi. Agar umumiy gaz quvurlarga ulanmagan yoki bosim juda kam quduqlari mavjud bg’lsa, ulardagi gazni kritik oqimli diagfragmmali g’lchagich (DIKT) orqali g’lchanadi.
Katta qalinlikka zga bg’lgan yoki kg’p qatlamlardan iborat ob’ektlarda har bir qatlamning ishlash kg’rsatkichla-rini aniqdash uchun chuqurlikda oqimi g’lchash yoki haroratni g’lchash asboblari orqali aniqlanadi.
Bu jarayonda ishlatiladigan asboblar ularning tuzilishi va ishlatish texnologiyasi xususidagi tg’liq ma’lumotlar shu sohalarga tegishli nozirliklarining qo’llanmalarida batafsil bayon etilgandir.
Har bir quduqda olib boriladigan g’lchovlardan tegishli aniq ma’lumotlar olish va ularning g’zgaruvchanligini baholash uchun quduqlarda olib boriladigan ishlarning ma’lum davriy-ligi (ma’lum vaqt ichida g’lchab turish lozimligi) belgilanadi va unga amal qilinadi. SHu ma’lumotlarga qarab hisobotlar ijro etiladi.