5-ma’ruza mavzu: Kanop o’simligining agrotexnikasi. Tola sifatini baholash prinsiplari. Kanop poyasini tayyorlash va saqlash. Tut ipak qurti pillasi va pilla ipi xususiyatlari. Pillalarni dastlabki ishlash bazalari

O‘zbekistonda boqilayotgan qo‘y va echkilar boshi(ming bosh hisobida, 1999 yil ma’lumoti) 7-jadval

Viloyatlar nomi	Barcha toifadagi xo‘jaliklarda	Aholida	Fermer-larda	Qishloq xo‘j/jamoal.
Qashqadaryo	2034	285,4	8,3	175,5
Navoiy	1236	241,6	20,1	973,7
Surxandaryo	1097	699,9	25,8	371,3
Samarqand	965,2	647	20	298,2
Jizzax	888	515,9	16	356,1
Buxoro	867,7	537,6	13,4	316,7
Andijon	542,5	441,5	10,2	90,8
Namangan	493,4	403,5	3,9	86
Qoraqalpog‘iston	469,2	285,4	8,3	175,5
Toshkent	453,2	293,8	18,3	141,1
Farg‘ona	396,4	310,7	6	79,7
Xorazm	213,5	187,2	2,4	23,9
Sirdaryo	114,8	107,2	3	4,6
Jami	9771	6025	173	3573

Xonaki va yovvoyi xayvonlar terisida joylashgan tola qotlami jun bo‘lib, o‘ziga xos xususiyatlarga egadir. Xayvonlardagi jun tolalari embrionlik davridan rivojlanadi. Jun uch qismdan iborat: piyozcha, ildiz va sterjendan. Sterjen terining ustki qismida, ildiz teri ichida va piyozcha ildiz davomida joylashgan. Piyozcha tagida so‘rg‘ich joylashgan bo‘lib, uning tagida junni shakllantiruvchi kataklar qavati joylashgan. Piyozchadagi kataklar bo‘linishi hisobiga jun o‘sadi. Sterjen o‘lik kataklardan tashkil topgan. Ildiz va piyozcha oldida yog‘ bezlari va undan pastroqda ter bezlari bor. YOg‘ bezlaridan chiqayotgan yog‘ chiqarish yo‘llaridan tashqariga chiqib, tolani o‘rab oladi. U junni mexanik zararlanishdan, atmosfera ta’siridan saqlaydi (26-rasm).

rasm. Junning tuzilishi.

1. 
   Piyozcha; 2-Ildiz;3-Sterjen; 4-Yog‘ bezlari; 5-Ter bezlari; 6-Teshikchalar; 7-Joydashish yuzasi
   

Ter bezlari ajratib chiqayotgan ter yog‘ bilan qo‘shilib teryog‘ hosil bo‘ladi. Ularning miqdori xayvonlarning zotiga bog‘liq. Masalan mayin jun tarkibida 11% yog‘ va 7% ter bo‘lsa, dag‘al junda 4% yog‘ va 8% ter bo‘ladi. Jun qatlami ko‘ndalang kesmi bo‘yicha uch qatlamdan iborat: sirtqi, ichki va o‘zak ( -rasm).

-rasm. Jun tolasi qirqimi. 1-Sirtki qatlam,2-ichki qatlam,3-o‘zak

Sirtqi qatlami - tolani tashqi qatlamini tashkil etadi. Bu qatlam xalqasimon ravishda joylashgan bo‘lib, 1 mm uzunlikdagi tolada 40-50 ta xalqalar mavjud. Tolaning tovlanishi xalqalar shakli va joylashishiga bog‘liq. Agar xalqalar yirik vatolada zich joylashgan bo‘lsa tola yaxshi tovlanadi. Bu qatlam tolani mexanik zararlanishdan va atmosfera ta’siridan saqlaydi.
Ichki qatlam - sirtqi qatlamdan so‘ng joylashgan bo‘lib, qalinligi 3 - 10 mkm ni, uzunligi esa 80  100 mkm li urchuqsimon katakchalardan tashkil topgan. Katakchalar tolalar o‘qiga nisbatan ko‘ndalang joylashgan Bu qatlamda bo‘yovchi moddalar mavjud bo‘lib, pigmentni tashkil etadi.
O‘zak qatlam - ushbu qatlam barcha turdagi junlarda bo‘lavermaydi. Bu qatlam yupqa bo‘sh kataklardan tashkil topgan bo‘lib, havo bilan to‘lgan. Junni dag‘alligi qancha oshsa, uni o‘zak qatlami oshib boradi. Mayin junda u bo‘lmaydi.
Jun tolalari tashqi ko‘rinishi, xususiyati, hamda ichki tuzilishi bo‘yicha: mayin jun tipi, oraliq, o‘qloqsimon va o‘lik tola tipiga bo‘linadi.
Mayin jun tipi - Ushbu jun tipi qalinligi 30 mkm gacha bo‘lib, u juda mayin bo‘ladi. Bu turdagi junda faqatgina sirtqi va ichki qatlam mavjud xolos. Bunday turlardan yuqori sifatli matolar to‘qiladi.
Oraliq jun tipi - Ushbu jun tipi mayin va o‘qloqsimon tiplar orasida joylashgan bo‘lib, uni qalinligi 30-50 mkm ni tashkil etadi.
O‘qloqsimon jun tipi - Ushbu tipdagi junni qalinligi 50  150 mkm ni tashkil etadi. Bu jun tipi 32 qatlam sirtqi, ichki va o‘zak qatlamlardan tashkil topgan.
O‘lik tola tipi - Ushbu jun tipi nihoyat dag‘al bo‘lib, o‘zak qatlami katta miqdorni salkam 90% ni tashkil etadi. Bu tolalar qalinligiga qaramay nozik, sinuvchan bo‘ladi. Bunday jun tiplari dag‘al va yarim dag‘al junlarda uchraydi.