4-rasm. Sinxron (a) va asinxron (b) kiritish-chiqarish arxitekturasi
Diagramma shuni ko'rsatadiki, sinxron almashinuvning o'ziga xos xususiyati - bu protsessorning kiritish-chiqarish jarayoni tugaguncha kutish holatiga o'tishi.
5-rasmda operatsion tizim tomonidan saqlangan Kiritish-chiqarish qurilmalari jadvali holatining namunasini ko'rsatilgan. Har bir qurilma uchun uning nomi, holati to'g'risidagi ma'lumotlar, band bo'lgan qurilmalar uchun - almashinadigan ma'lumotning boshlanish manzili va uzunligi. Agar birorta qurilma (misolda disk3) kiritish-chiqarishga bir nechta so’rovga ega bo’lsa, ularning barcha navbat hosil qiladi va qurilmaning bo’shashiga qarab navbati bilan xizmat ko’rsatiladi.
5-rasm. OT tashqi qurilmalar holati jadvaliga misol.
Xotira (Direct Memory Access – DMA) – ma'lumotni xotira tezligiga yaqin tezlikda uzatishga qodir yuqori tezlikda ishlaydigan qurilmalarda ishlash uchun qo’llaniladigan I/O kontrollerlari uchun yanada samarali ishlash usuli DMA-kontroller xotira buferidan ma’lumotlar blokini bevosita (protsessor ishtirokisiz) asosiy xotiraga uzatish imkonini beradi. Ushbu keng qo'llaniladigan yondashuvning afzalligi nafaqat ma'lumotlarning bir xotira maydonidan boshqasiga keraksiz o'tkazilishining oldini olish, balki har bir uzatilgan ma'lumot bloki (buferda saqlanadigan) uchun alohida uzilish hosil bo'lishidir, lekin an'anaviy almashinuv usulida bo'lgani kabi har bir o'tkazilgan baytlar uchun emas.
Xotira strukturasi Asosiy (tezkor) xotira – protsessor bevosita kirish imkoniga ega bo’lgan xotiraning eng katta qismi. Bizga ma’lumki, asosiy xotirada saqlanayotgan ma’lumotlar tizimning qayta yuklanishida yoki kompyuterning o’chirilishi natijasida saqlanib qolmaydi.
Tashqi (ikkilamchi) xotira – asosiy xotiraning kengaytirilgan ko’rinishi bo’lib, bu qurilma katta hajmdagi ma’lumotlarni turg’un holatda saqlab qoluvchi qurilma hisoblanadi.
Tashqi – ikkilamchi xotira sifatida odatda qattiq disklar (hard disks) qo’llaniladi. Fizik jihatdan bu qurilmalar metal yoki shishadan yasalgan qattiq plastinka bo’lib, ma’lumotlarni yozish uchun magnitli qatlamdan iborat bo’ladi. Disk yuzasi mantiqiy jihatdan yo’lakchalarga (tracks), yo’lakchalar esa o’z navbatida sektorlarga bo’linadi. Disk kontrolleri, qurilma va kompyuter o’rtasidagi munosabat mantig’ini aniqlab beradi.
Qattiq disk qurilmasining strukturasi 6-rasmda tasvirlangan.
