6-Ma’ruza Мавзу: suyuq va sochiluvchan moddalar sathini o‘lchash

pyezometrik sath o‘lchagich deb ataladi. 

Difmanometr  bilan  ochiq  va  yopiq  idishlardagi  suyuqliklar  sathini,  ya’ni  bosim  ostidagi, 

atmosfera  yoki  siyraklanish  sharoitidagi  suyuqliklar  sathini  o‘lchash  mumkin.  Bunday  asboblarning 

ishlash  prinsipi  ikki  suyuqlik  ustunining  gidrostatik  bosimlar  farqini  o‘lchashga,  ya’ni  idishdagi 

suyuqlik  sathiga  bog‘liq  bo‘lgan  o‘zgaruvchan  suyuqlik  ustuni  bosimini  va  solishtirish  o‘lchovi 

vazifasini bajaruvchi doimiy ustun bo‘yicha bosimlar farqini o‘lchashga asoslangan. 6.6-rasmda ochiq 

idishdagi  suyuqlik  sathni  difmanometr  bilan  o‘lchash  sxemasi  ko‘rsatilgan.  Difmanometrning  ikkala 

impulsli  naychasi  nazorat  suyuqlik  (agar  u  agressiv  bo‘lmasa)  bilan  to‘ldiriladi.  Difmanometr  sezgir 

elementiga ta’sir etadigan Р

1

 va Р

2

 bosimlar farqini o‘lchaydi. Shu bosimlar uchun (6.10) tenglamaga 

mos ravishda quyidagi ifodalarni yozish mumkin: 

                                                      Р

1

=(Р+h

1

)∙ρ

1

∙g 

                                                         Р

2

=h

2

∙ρ

2

∙g.                                     

 

          (6.11) 

Shunday  qilib,  difmanometr  idish  2  dagi  nazorat  qilinadigan  suyuqlik  sath  H  orqali 

ifodalanadigan bosimlar farqini o‘lchaydi: 

                                  ∆P=P

1

-P

2

=(H+h

1

)∙ρ

1

∙g-h

2

∙ρ

2

∙g.                           (6.12) 

Agar ikkala impulsli naychadagi suyuklik zichligi ρ

 1

 va ρ

 2 

bir xil va h

1

=h

2

 bo‘lsa, u holda 

∆П=Ҳ∙ρ∙г ,                                                 (6.13) 

bu yerda, ρ=ρ

1

=ρ

2.

 

 (6.12)  va  (6.13)  lardan  ko‘rinadiki,  difmanometrik  sath  o‘lchagichining  ko‘rsatishi  nazorat 

qilinayotgan  muhitning  zichligi  o‘zgarishi  bilan  o‘zgaradi.  Agar  impulsli  naychalarda 

1

   va 

2

  

zichliklar  ayirmasi  mavjud  bo‘lsa,  kursatishlarda  ham  xatolik  paydo  bo‘ladi  (shu  xatolikni  yo‘qotish 

uchun  impulsli  naychalar  yonma-yon  yotqaziladi). Nihoyat, (6.13) ifoda «manfiy»  impulsli  naychada 

(«–» belgi bilan belgilangan) suyuqlik sathi nazorat qilinayotgan sath H o‘zgarishi bilan o‘zgarmagan 

holdagina o‘rinli. 

Buni ta’minlash uchun shu impulsli naychada muvozanatlashtiruvchi idish 3 o‘rnatiladi. Idish va 

impulsli  naycha  sath  o‘lchagich  shkalasining  boshlang‘ich  belgisi  deb  qabul  qilingan  00  sathigacha 

suyuqlik bilan to‘ldiriladi. 

5.7-rasmda  bosim ostida (berk  idishlarda) suyuqlik sathini difmanometr bilan o‘lchash sxemasi 

ko‘rsatilgan.  Muvozanatlashtiruvchi  idish  4  idishning  havoli  (bug‘li)  bo‘shlig‘i  3  ga  ulanadi  va 

maksimal  sathda  o‘rnatiladi.  Impulsli  naycha  2  idishning  suyuqlikli  bo‘shlig‘iga  bevosita  ulanadi. 

Difmanometr  1  bilan  o‘lchanadigan  bosimlar  farqi  ∆P  uchun  ifoda  difmanometrning  musbatli  P1  va 

manfiyli P