6-mavzu: qishloq xo’jaligi infratuzilmasining turlari va ahamiyati

U quyidagi formula asosida hisoblanadi:

bu yerda, F – soliq to‘lovlarigacha bo‘lgan foyda: Ss – soliq to‘lash stavkasi; Ab, Ao - aktivlarning ko‘rib chiqilayotgan davri boshidagi va oxiridagi qiymati.

 

Mazkur usulni boshqacha yo‘l bilan ham hisoblash mumkin. Buning uchun, avvalo, investitsiyalarning amortizatsiyasi me’yorini hisoblash lozim. U quyidagicha hisoblanadi:

 

bu yerda, Io – boshlang‘ich investitsiya; SV – qoldiq qiymat; T – loyiha muddati.

 

Bunday holda investitsiyalarning rentabellik darajasi (ARR)nianiqlash formulasi quyidagi ko‘rinishni kasb etadi.

 

bu yerda, CF – yillik pul tushumlari; I0 – investitsiya summasi.

 

Misol. Faraz qilaylik, siz yuk avtomobillari sotib olish uchun 10 mlrd. so‘m mablag‘ investitsiyalashga qaror qildingiz. Loyihaning hayotiylik davri avtomobillarning ishlatilish davridan kelib chiqqan holda 8 yilga teng. Yuk mashinalaridan foydalanish natijasida kutilayotgan yillik tushumlar 2,5 mlrd. so‘mga teng bo‘lsa, u holda investitsiyalarning rentabellik darajasi qanday miqdorni tashkil etishini aniqlaymiz.

Buning uchun, eng avvalo, investitsiyalarning amortizatsiya me’yorini hisoblash lozim. Uning natijasi quyidagiga teng:

 

Bu yerda investitsiyalarning amortizatsiya me’yori yillik 1,25 mlrd. so‘mni tashkil etadi.

 

Shunga ko‘ra, investitsiyalarning rentabellik darajasi quyidagicha:

 

 

Demak, misolimizdagi investitsiyalarning rentabelligi darajasi 12,5% ni tashkil etadi.

 

Ushbu ko‘rsatkichning afzalligi quyidagilardan iborat:

- hisob-kitobning sodda va tushunarliligi;

- loyihaning foydaliligini ko‘rsatishi;

- loyihaning butun hayotiylik davrini ko‘rsatishi.

Kamchiliklari esa kelgusi pul tushumlarining qiymatini joriy vaqtga nisbatan hisobga olmasligidadir. Investitsiya samaradorligini an’anaviy baholash usullari pul tushumlarini diskontlashga asoslangan usullarning keng ko‘llanishiga qadar asosiy moliyaviy ko‘rsatkichlar sifatida amal qilib kelgan.