6-mavzu: tilshunoslik tarixidagi yo`nalishlar va maktablar rеja

6-mavzu: tilshunoslik tarixidagi yo`nalishlar va maktablar rеja

6-MAVZU: TILSHUNOSLIK TARIXIDAGI YO`NALISHLAR VA MAKTABLAR


RЕJA:

1. Tilshunoslikda naturalizm yo`nalishi. Avgust Shleyxer ta`limoti.

   
   

2. Tilshunoslikda psixologik yo`nalish: Geyman Shteyntal va Aleksandr Afanasyevich Potebnya ta`limoti.

   
   

3. “Yosh grammatikachilar” qarashlari.

   
   

4. Rus tilshunoslik maktablari.

   
   

1-TOPSHIRIQ
Mustahkamlash uchun savollar:

1. Tilshunoslik tarixida mavjud bo`lgan qaysi yo`nalishlarni bilasiz? Javob:psixiologizm, naturializm

   
   

2. Psixologizm yo`nalishi vakillari tomonidan qanday g`oyalar ilgari surilgan? Psixologizm naturalizmdan farqli unga zid holda tilni xudoning yoki odam ruhining aksi, ko`rinishi, ifodasi deb talqin qildi. Shunga ko`ra til sof psixik, ruhiy hodisa sifatida bayon qilindi. Psixologistlar tilning taraqqiyotini alohida shaxslarning tafakkuridagi, ruhiyatidagi taraqqiyot bilan bog`liq deb hisobladilar.

3. G.Shteyntalning tilshunoslikka oid qanday asarlarini bilasiz? Tillarning tasnifi til g`oyasining taraqqiyoti sifatida» (1850), «Tilning paydo bo`lishi» (1851), «Grammatika, mantiq va psixologiya» (1855), «Til qurilishining eng muhim tiplari xarakteristikasi» (1860), «Psixologiya va tilshunoslikka kirish» (1871), «Gumbol`dtning tilshunoslikka oid asarlari va Gegel` falsafasi» (1848), «Falsafa, tarix, psixologiya va ularning o`zaro munosabati» (1863) va
4. Naturalizm yo`nalishi qachon paydo bo`lgan? Naturalizm (fransuzcha: naturalisme; lotincha: naturalis — tabiiy) — 19-asrning oxirgi choragida Yevropa va AQSH adabiyoti va sanʼatida yuzaga kelgan oqim va ijodiy metod; real borliqni obyektiv, aniq va hissiz aks ettirishga intilgan.
5. A.Shleyxer qaysi til oilasining shajara daraxtini tuzdi? hind-evropa
6. “Yosh grammatikachilar” qanday lingvistik g`oyalarni ilgari surdi? Yosh grammatikachilar tilda individual psixofizik (yoki psixofiziologik) o`zgarishlar individning “odatdagi nutqiy faoliyati” natijasida sodir bo`ladi, deb hisoblaydilar. Shu fikrga asoslanib yon grammatikachilar birinchi navbatda jonli tillarni o`rganishlarga chaqirdilar, chunki qadimgi o`lik tillarga nisbatan til taraqqiyotining o`ziga xos qonuniyatlarini ochishga jonli tillar ko`proq material beradi.
7. Rus tilshunosligining asosiy vakillari kimlar? A.X. Vostokov
8. Naturalizm yo`nalshining paydo bo`lishida qaysi olim nazariyasi katta ahamiyatga ega? A.Shleyxer
9. A.Shleyxer nima uchun tilni tabiiy organizm sifatida ta`rifladi? U tilni jonli organizmlar kategoriyasiga kiritadi. Aniqrog`i, A.Shleyxer tilning hayoti boshqa barcha jonli organizmlar – o`simliklar, hayvonlar hayotidan jiddiy farq qilmaydi. Tillar ham ular kabi o`sib rivojlanadigan etuk davrga, so`ngra esa o`sishning eng yuqori darajasiga etgan nuqtasidan ebt a sari uzoqlashib, qariydigan davriga ega bo`ladi, deydi
10. “Yosh grammatikachilar” maktabining yorqin vakillari kimlar? Avgust LeskinKarl Brugman, German Ostgof, German Paul`, Bertol`d Delbryuk
11. Rus tilshunosligida qanday maktablar yuzaga keldi? Filipp Fedorovich Fortunatov (1848-1914) asos solgan Moskva
12. Psixologizm yo`nalishi qachon paydo bo`ldi?
13. A.A. Potebnyaning lingvistik qarashlarini qanday izohlaysiz? Umuman, A.A.Potebnya, har bir so`zda tashqi formani, ya`ni qismlarga ajraluvchi, bo`laklanuvchi tovushni va ichki formani – ma`noni farqlaydi.
14. A. Shleyxerning qaysi lingvistik g`oyalari tanqidga uchradi?
15. “Yosh grammatikachilar” yo`nalishining bunday nomlanishiga nima sabab bo`ldi? Ko’p yosh grammatijachikar yosh bo’lgan