7-laboratoriya mashg’uloti. Tibbiy tashxislovchi ekspert tizimning dasturiy ta’minoti

Idenfikatsiyalash bosqichida yechimini kutayotgan masalalar aniqlanadi, TETni ishlab chiqishning maqsadi, expertlar va foydalanuvchi tiplari aniqlanadi.

Kontseptuallashtirish bosqichida muammo sohasining tarkibiy tahlili o`tkaziladi, qo`llaniluvchi tushunchalar va ularning o`zaro aloqasi aniqlanadi, masalaning yechilish usuli belgilanadi.
Formallashtirish bosqichida texnik vositalar tanlanadi va barcha ko`rinishdagi bilimlarni namoyish etish usullari aniqlanadi, asosiy tushunchalar shakllantiriladi, bilimlarni izohlash usullari aniqlanadi, tizimning ishi modellashtiriladi, tizimning maqsadiga ko`ra tushunchalarning adekvatligi, yechish usullari, namoyish etish vositalari va bilimlarning manipulyatsiyasi baholanadi.
Bajarish bosqichida ekspert tomonidan BBni to`ldirish amalga oshiriladi. Shu
bilan birga, TETning asosi bilimlar hisoblanganligi uchun, ushbu bosqich juda
muhim va ko`p mehnat talab etadigan bosqich hisoblanadi. Bilimlarni hosil qilish jarayoni expertdan bilimlarni olish, tizimning samarali ishlashini kafolatlovchi bilimlar majmuasi va bilimlarni TETda tushunarli qilib namoyish etishdan iborat. Bilimlarni hosil qilish jarayoni bilimlar injeneri(yechuvchi) tomonidan real masalalarni yechish bo`yicha ekspertfaoliyatining tahlili asosida amalga oshiriladi.



7.1-rasm. TET yaratish texnologiyasi.
TETga misollar:

• 
  CASNET - diagnostika va glaukomani davolash strategiyalarini tanlash uchun mo'ljallangan;
  
• 
  MYCIN, EMYCIN - yuqumli qon kasalliklarini tashxislash va davolash uchun mo'ljallangan;
  
• 
  Germwatcher shifoxona epidemiologiga yordam berish uchun yaratilgan. Turli mikrobiologik madaniyatlar bo'yicha katta hajmdagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi; Mumkin bo'lgan infektsiyalar haqida farazlarni yaratish uchun ishlatiladigan qoidalarga asoslangan bilimlar bazasini o'z ichiga oladi.
  
• 
  PEIRS kimyoviy patologiya hisobotlarini sharhlaydi va sharhlaydi;
  
• 
  Puff - funktsional o'pka testi natijalarini sharhlash uchun mo'ljallangan; U ish ma'lumotlaridan foydalanadi; uning ish bazasi o'n minglab ishlarni o'z ichiga oladi. Tizimning tijorat versiyasi mavjud bo'lib, uning bir necha yuz nusxalari qator mamlakatlarda joriy qilingan.
  
• 
  HELP - bu sun'iy intellekt texnologiyalariga asoslangan to'liq shifoxona axborot tizimi. U nafaqat standart shifoxona axborot tizimining funktsiyalarini, balki qarorlarni qo'llab-quvvatlash funktsiyalarini ham qo'llab-quvvatlaydi.
  

AB System-Group mutaxassislari tomonidan turli tibbiyot muassasalarining buyurtmasi bilan yaratilgan TETlariga misol sifatida quyidagi dasturiy vositalarni keltirish mumkin:

• 
  “Elektron dori vositalarini boshqarish tizimi”- tibbiy xizmatlar ko‘rsatish ustidan kompleks nazoratni ta’minlash uchun maxsus o‘rnatilgan shtrix-kodlarni o‘qish texnologiyasidan foydalanadigan tizimdir. Ushbu texnologiya dorilarning dozalarini hisoblashda, shuningdek, ulardan foydalanish chastotasi va davomiyligini kuzatishda maksimal aniqlikka erishishga imkon beradi, buning natijasida bemorlarning xavfsizligi kafolatlanadi va tibbiy yordam ko'rsatishda inson omili bilan bog'liq xatolar ehtimoli maksimal darajada kamayadi.
  
• 
  “Amaliy boshqaruv tizimi” – davolash rejalari va dasturlarini, shifokorlarga borish tartibini, tahlillar va boshqa tadqiqotlarni o‘tkazish tartibini avtomatlashtirilgan tarzda tuzish, shuningdek, ushbu reja va dasturlarning bajarilishini nazorat qilish uchun xizmat qiluvchi axborot tizimi.
  
• 
  “Suyuqlik balansini hisoblash tizimi” - tug'ruqdan keyingi shoshilinch davolanishga muhtoj bo'lgan yangi tug'ilgan bemorlarni davolashni boshqarish uchun mo'ljallangan dasturiy ta'minot to'plami. Bunday jarayonni tashkil etishning o'ziga xos xususiyatlari dori-darmonlarni buyurish va qabul qilish shartlari: ular suyuqlik va dorivor mahsulotlar miqdori nisbatini hisobga olgan holda faqat suyuqlik shaklida qo'llanilishi kerak, dori-darmonlarni qabul qilish qat'iy tartibga solinadi va ushbu sohada mavjud bo'lgan norma va qoidalarga qat'iy rioya qilgan holda amalga oshiriladi.
  

Tibbiyot sohasidagi axborot-qidiruv tizimlariga quyidagilarni keltirish mumkin:

• 
  MEDPOISK.RU -axborot-qidiruv tizimi: http://www.medpoisk.ru/
  
• 
  Medinfo - axborot-qidiruv tizimi: http://www.medinfo.ru/
  
• 
  MEDLINE - xalqaro qidiruv tizimi: http://www.medline.ru/medsearch/
  

“Yu shifokori” TET. “Yu shifokori (Домашний доктор)” - bu "savol-javob" tizimi bo'yicha tuzilgan testlar asosida kasallikning tabiati va turini aniqlaydigan ilova. Ilova K. Neylorning "Ekspert tizimini qanday qurish kerak" kitobi bo'yicha o'z ishiga asoslangan bo'lib, uning paydo bo'lishining birinchi bosqichida kasallikning xususiyatini aniqlash imkonini beradi. Dastur ma'lumotlar bazasi 100 ga yaqin eng keng tarqalgan kasalliklarni o'z ichiga oladi. Biroq, kasallik muvaffaqiyatli aniqlangan bo'lsa ham, shifokorga murojaatni kechiktirmaslik zarur. Bu TETni yuklab olish uchun http://www.aiportal.ru internet manzilidan foydalaniladi.
Ushbu mazil yuklanganda hosil bo’ladi. Buni ishga tushirish natijasida oynada fayllar hosil bo’ladi (7.2-rasm).



7.2-rasm.
7.2-rasmdagi oynadan . faylni yuklash natijasida 7.3-rasmdagi oyna hosil bo’ladi. Ushbu oynaning Введите пароль bo’limiga www.aiportal.ru parol kiritiladi va tugmachasi faollashtiriladi.

. 7.3-rasm. Parolni kiritish.
TETning interfeys oymasi 7.4-rasmda keltirilgandek ekranga chiqadi.



7.4-rasm. TETning interfeys oynasi.
Ushbu oynada savollar bo’limida keltirilgan savolga javobni berish uchun 7.5-rasmda keltirilgan 5 ta javob tugmachalaridan bittasi faollashtiriladi.

7.5-rasm. Javob tugmachalari.
Natijada TETning interfeys oynasida navbatdagi savollar paydo bo’ladi (7.6-7.7 - rasmlar).

7.6-rasm.



7.7-rasm.

7.8-rasm.
TETning interfeys oynasida savollar ketma-ketligiga berilgan javoblar dasturda tahlil qilinib, natijada bemorga tashhis qo’yiladi (7.9-rasm).



7.9-rasm. “Yu shifokori” TETning bemorga tashhisi.
TETning malumotlar va bilimlar bazasi 7.10-rasmda keltirilgan fayllarda joylashtirilgan.