7. Mavzu: Ilmiy tadqiqot metodlari va usullari. Reja: Ilmiy tadqiqоt jarayonining asоsiy tushunchalari
Yüklə 375,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nazorat savollari.
|
1) moddiy modellar
2) fikriy modellar Moddiy modellar moddiy jismlardan yasalgan modellardir. Fikriy modellar esa til belgilari, tildagi simvollar, har xil kodlar, EHM dasturlari va shular kabilardir. Modellashtirishning cheklangan tomonlari ham bor. Masalan, hech bir model originalning xususiyatlarini to`la ifodalay olmaydi. CHunki har qanday model originalning tadqiqot uchun muxim bo`lgan xususiyatlarini ifodalab, boshqa barcha xususiyatlarini mavhumlashtiradi. Ilmiy tadqiqotlarda modellashtirishning turli xillarini birgalikda qo`llash, mukammalroq modellardan foydalanish yaxshiroq natijalar beradi. Aksariyat hollarda nazariy tadqiqotlar abstraktlikdan konkretlikka ko`tarilish metodiga asoslanadi. Bu holda bilish jarayoni ikkita nisbatan mustaqil bosqichga bo`linadi. 1-bosqichda borliqdagi konkretlikdan uning abstrakt tushunchalariga o`tish amalga oshiriladi. Tadqiqot ob`ekti qismlarga bo`linib, ko`plab tushuncha, farazlar vositasida yoritiladi, ta`riflanadi, ya`ni u tafakkurda paydo bo`lgan mavhumotlar majmuasiga aylantiriladi. Bu - tadqiqot ob`ektini abstraksiyalar darajasidagi analizidir. So`ngra, bilishning 2-bosqichida abstraktlikdan konkretlikka ko`tarilish amalga oshiriladi. Bunda tafakkurda tadqiqot ob`ektining yaxlitligi tiklanadi (sintez). Shuni qayd etish lozimki, yuqorida ko`rilgan ilmiy bilish metodlari, odatda, kompleks tarzda, biri-birini to`ldirib qo`llaniladi. Bilishning mantiqi tekshirilayotgan ob`ektni boshqalaridan ajratib turuvchi muxim, ahamiyatli, ustivor qaytariluvchi va alohida xususiyatlarini aniqlash jarayoni tarzida ifodalanadi. Bilish jarayonida quyidagi umumiy texnologiyaga rioya qilish muhimdir: oddiy kuzatish, ko`rish, taqqoslashdan abstrakt fikrlashga va undan amaliyotga o`tish kerak. Nazorat savollari. 1) Ilm-fanning vazifa qanday? 2) Ilm-fan soxasi nimalarni o`z ichiga qamrab oladi? 3) Fanning rivojlanishi qanday sodir bo`ladi? 4) Ilmiy bilishning qayday metodlari mavjud? 5) Umumiy metodlar nechta guruhga bo`linadi? 6) Kuzatish usuli qaysi metodning tarkibiy qismi xisoblanadi? 7) Formallashtirish usuliga qanday ta`riflanadi? 8) Nazariya tushunchasiga qanday ta`rif berish mumkin? 9) Umumiy metodlar necha guruhga bo`linadi va ular qaysilar? 10) Eksperiment ta`rifini izoxlab bering? Yüklə 375,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
|