7-mavzu: Pul va inflyatsiya

7.4. Inflyatsion soliq
Inflyatsiya aynan odamlarning hamyonlari va cho'ntaklarida ushlab turgan pullariga soliq solishga o'xshaydi. Darhaqiqat, biz inflyatsiya solig'i borligini aytamiz. Hukumat o'z taqchilligini moliyalashtirish uchun pul chop etganda yuzaga keladi, ya’ni: davlat xaridlari + transfertlar - soliq tushumlari = davlat qarzining o'zgarishi + pul massasining o'zgarishi.
Inflyatsiya solig'i - pul mablag'lari, obligatsiyalar va jamg'arma hisobvaraqlari kabi nominal aktivlarga to'lanadigan aniq soliq. Inflyatsiya pul qiymatini pasaytiradi va shuning uchun uy xo'jaliklarining real daromadlarini kamaytiradi.
Hukumatlar pul bosib chiqarish orqali inflyatsiyani yaratganda, ular odatda inflyatsiyadan foyda ko'radilar, chunki ular ko'proq nominal daromad oladi va davlat qarzining real qiymatini pasaytirishi mumkin.
Inflyatsiya, soliq stavkalarini amalda oshirmasdan, davlat moliyasini yaxshilashga ta'sir qilishi mumkin. Inflyatsiya solig'ining siyosiy afzalligi shundaki, soliq stavkalarini oshirishdan ko'ra uni yashirish osonroq.


7.5. Monetar siyosatda inflyasiyaga moyillik. Kidland - Preskott modeli.
Pul-kredit siyosati deganda, tо‘liq bandlik sharoitida yalpi milliy mahsulotni ishlab chiqarishga inflyatsiyaning ta’sirini kamaytirish yoki bartaraf etish maqsadida muomaladagi pul miqdorini о‘zgartirishga qaratilgan chora-tadbirlar tushuniladi
Markaziy Bank bir vaqtning o‘zida ham pul massasini, ham foiz stavkasini o‘zgartirmasdan ushlab turaolmaydi. Pulga talab o‘sgan holatlarda maqsad foiz stavkasining barqarorligini ta’minlash bo‘lsa, Markaziy Bank pul taklifini oshirishga majbur bo‘ladi. Bu tadbir yumshoq pul-kredit siyosati deb yuritiladi. Pul massasining ko‘payib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun pul taklifini cheklash siyosatini qo‘llash foiz stavkasining ko‘tarilishiga olib keladi va bu siyosat qattiq pul-kredit siyosati deb yuritiladi.
Agar pulga talab inflyatsiya tasirida ko‘paysa, qattiq pul kredit siyosatini qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi. Mabodo, pulga talab ishlab chiqarish va daromadlarning o‘sishi oqibatida oshsa yumshoq pul kredit siyosatini qo‘llash o‘rinlidir.
Pul-kredit siyosatinig ishlab chiqarish hajmiga ta’siri pul taklifi o‘zgarishining foiz stavkasi darajasiga, foiz stavkasi o‘zgarishining esa investitsiya xarajatlari hajmiga (bu bilan yalpi xarajatlar hajmiga ham) va yalpi xarajatlar o‘zgarishining ishlab chiqarish ya’ni yalpi taklif hajmiga ta’siri ko‘rinishida bosqichma-bosqich ro‘y beradi. Foiz stavkasining pul taklifi o‘zgarishiga tasirchanligi, yoki investitsiya xarajatlarining foiz stavkasi o‘zgarishiga tasirchanligi past bo‘lishi pul-kredit siyosatini amalga oshirishda muammolarni keltirib chiqaradi.