8. sosyo-ekonomik hayatta halkin refahi iÇİn uygulanan bir sistem: narh
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8.5. Piyasalarda Narh Uygulanmasının Sonu
|
Resim 27: İstanbul’da esnafı denetlemeye çıkan Sadrazam. Ortada Sadrazam, sağda Kapıcılar kethüdası ve çavuş başı, solda baş şatır ağa ve şatır. Arif Mehmet Paşa, Osmanlı İmparatorluğunda Makamlar ve Kıyafetler. 8.5. Piyasalarda Narh Uygulanmasının Sonu Kadıların narh verme ve narh kontrolü vazifeleri XIX. yüzyılın ortalarına kadar sürdü. 1851 ‘de narh işleriyle uğraşmak üzere Es’ar Nezâreti kurulduysa da çalışmaları pek olumlu sonuç vermediğinden 1854’te İhtisab Nezâreti’ne bağlı Es’ar Meclisi teşkil edildi. Fakat kısa süre sonra İhtisab Nezâreti’nin lağvı ve Şehremâneti’nin kurulmasıyla bu meclis de kaldırılarak narh işiyle doğrudan Şehremâneti ilgilenmeye başladı. Şehremâneti’nin kuruluşundan sonraki 194 iki yılda baharda et narhının kadı tarafından verildiği görülmektedir. 1856’dan itibaren sicillerde artık narh kaydına rastlanmamaktadır. Esasen bundan birkaç yıl sonra da önce sebze ve meyve, ardından ekmek hariç diğer maddeler üzerindeki narh kaldırılmış ve fiyatlar serbest piyasada belirlenir olmuştu. 8.6. Narh Hususunda En Önemli Kaynak: İhtisab Kanunnâmeleri İhtisab Kanunnâmeleri, ait oldukları şehrin ihtiyaçları göz önüne alınarak tanzim edilmiş, imâl olunan ve satışa arz edilen malların tâbi olacağı esasların belirlendiği kanunnâmelerdir. Meselâ, İstanbul’a ait ihtisab kanunnâmesinde ne kadar miktar buğdaydan ne kadar un elde edildiği, buğday fiyatı, nakliye, değirmen, hammâliye, kapan ücretleri ile birlikte unun maliyeti hesaplanmaktadır. Ekmekçilerin, ekmeği çeşni tutarak narh üzere işlemeleri, eksik ve çiğ çıkarmamaları, ellerinde daima iki aylık stok bulundurmaları vs. hususlar üzerinde durulmakta, eksik ekmek çıkaranların tahta külaha vurulacağı veya cerime alınacağına işaret edilmektedir. Bursa’ya ait ihtisab kanunnâmesinde de yine çeşni tutulması ve ekmekte aranılacak vasıflar kaydedilmiş, ancak bu hususları kontrolle vazifeli bulunanların suiistimali dolayısıyla istenilen neticenin alınamadığına da işaret olunmuştur. Kanunnâmelerde et konusuna da hayli yer ayrılmıştır. İstanbul’da celebler tarafından getirilen koyunların kadı ve muhtesib marifetiyle sayıldıktan sonra, yine onlar tarafından, koyunların kesileceği salhane ve kasab dükkânlarına dağıtılacağı, koyunların tamamı kesildikten sonra, celeblerin ellerine hüccet verileceği, bu konuda suiistimale göz yumulmaması gibi hususlar belirtilmektedir. Ayrıca mevsimine göre etin satış fiyatı da gösteril- mektedir. Buna göre, yazın ilk iki ayı ile sonbaharın son iki ayında fiyat aynı olmakta, yazın sonu, sonbaharın ilk ayında ucuzlamakta, kışın ise altı ay en yüksek fiyata satılması kabul edilmektedir. Bursa’da da senede üç defa et fiyatında değişiklik olduğu kanunnâmede kayıtlı olmakla birlikte, İstanbul’a nazaran fiyatın biraz yüksek tutulmuş olduğu, buna rağmen kanunun tanıdığı hakkın da üstüne çıkanlar bulunduğu görülmektedir. Edirne’de ise sene içinde üç değil iki defa ete narh verildiğine, kuzu etinin, koyundan daha pahalı olduğuna işaret edilmektedir. Yiyecek maddelerinin temizliği konusu da ihtisab kanunnâmelerinde yer alan hususlardandır. Aşçılar, börekçiler gibi yiyecek îmâl ve satışı yapanların mallarını iyi pişirmeleri, temiz kap kullanmaları, temiz su ile yıkamaları, kalaysız kap kullanmamaları, içyağı kullanmamaları gerektiği; bunlara uymayanların cezalandırılacakları kaydolunmaktadır. Bunlar gibi diğer esnaf için de bir takım şartlar bulunmaktadır. Meselâ, ayakkabıcıların yaptıkları çizme, pabuç ve paşmakların akçe başına iki gün dayanması gerektiği, bu müddet dolmadan sökülürse, dikicinin; gön veya sahtiyan delinirse, debbağın suçlu bulunup kıymeti kadar cerime alınacağı kaydedilmiştir. 195 Kazancıların eski bakır işlememeleri, hamamcıların, hamamlarda temizliğe riâyet etmeleri kanunnamelerde geçen hükümler arasındadır. Dellâkların, dürüst ve çalâk olması, at hamallarının hayvanlara fazla yük vurmaması; muhtesibin, bütün bu nizamlara riayet edilip edilmediğini kontrol ve hilâfına hareket edenleri cezalandırması gibi çeşitli esnaf gruplarının nasıl çalışacakları, neler yapıp neler yapmamaları gerektiğine dair bir takım prensipler konulmuştur İhtisab kanunnâmeleri, aynı zamanda, uzun süre geçerliliğini koruyacak birer narh defteri olarak vazife görecek şekilde hazırlanmışlardır. Meselâ, yukarıda da temas edildiği gibi, etlerin mevsimlere göre fiyatları, keza belirtildiği gibi, koyun etine göre kuzunun fiyatının ne kadar yüksek, keçinin ne kadar düşük tutulacağına da işaret olunmuştur. İstanbul’a ait kanun- nâmede hıyar, kavun, karpuz, armut, elma v.s. sebze ve meyvelerle mercimek, nohut gibi bakliyata kadı marifetiyle narh verileceği kaydedilmiş olduğu halde, Bursa kanunnâmesinde, sebze ve meyvelerin turfanda zamanındaki fiyatları ile bu fiyatların kaçar gün ara ile ne kadar düşeceği ve ilk çıkışından itibaren kaç gün içinde normal fiyatını alacağı da ayrı ayrı belirtilmiştir. Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|