9-mavzu: Harakatga doir masalalar. Harakatga doir masalalar

Qarama-qarshi yo'nalishdagi harakatga doir masalalar
Masala. Naima o'qiydigan maktab ularning uyidan o'ng tarafda, Naimaning opasi Nozima o'qiydigan litsey esa uydan chap tarafda. Opa-singil bir vaqtda uydan chiqdi va qarama-qarshi yo'nalishda biri maktabga, ikkinchisi litseyga yol oldi. Naimaning yurish tezligi 50 m/min, Nozimaniki esa 60 m/min. 5 minutdan so'ng ular orasidagi masofa necha metr bo'ladi?
Yechish.
I usul.
1) Naima 5 minutda qancha yo'l yuradi? 50 m/min . 5 min = 250m.
2) Nozima 5 minutda qancha yol yuradi? 60 m/min . 5 min = 300m.
3) 5 minutdan so'ng ular orasidagi masofa necha metr boladi?
250 m + 300 m = 550 m.
Javob: 550 metr.
II usul.

1. 
   1 minutda Naima va Nozima bir-biridan necha metr uzoqlashadi?
   

50 m+60 m= 110m.
2) 5 minutda opa-singillar bir-biridan necha metr uzoqlashadi?110 m·5=550 m.
Javob: 550 m.
50 m/min ------------ -<----------60 m/min
5 min - ? km


Qarama-qarshi yo'nalishdagi harakatda jismlaming bir-biridan uzoqlashish tezligi ular tezliklarining yig'indisiga teng.


Bir xil yo'nalishdagi harakatga doir masalalar

Masala. Anvar va Ravshan A qishloqdan bir vaqtda bir xil yo'nalishda velosipedlarda yo'lga chiqishdi. Anvaming tezligi 12 km/soat, Ravshanniki esa 15 km/soat. Ularning bir-biridan uzoqlashish tezligini toping.

bir-biridan uzoqlashish tezligini toppish uchun tezliklar yoki masofalarini ayiramiz.
V=V₁-V₂
Yechish. 1 soatda Ravshan Anvardan 15 km - 12 km = 3 km oldinda boladi. Demak, ulaming bir-biridan uzoqlanish tezligi 3 kmlsoat ekan.
Jauob: 3 km/soat.

12 km/soat ------------ A R
15 km/soat ------------ ? km/soat


O'rtacha tezlikni hisoblashga doir masalalar
Masala. Avtomobil Toshkentdan Samarqandga 5 soatda yetib keldi. Toshkentdan Samarqandgacha 330 km. Avtomobilning tezligini toping.
Yechish. Avtomobil I soatda necha kilometr yo'l yuradi?
330:5 = 66 (km).
Javob: Avtomobilning tezligi 66 km/soat. Bu o'rtacha tezlikdir.
Mashina Toshkentdan Samarqandgacha bo'lgan masofaning hammasini bir xil o'zgarmas 66 km/soat tezlik bilan bosa olmaydi: u goho sekin, goho tez yuradi, svetoforlar oldida to'xtashi mumkin. Jismning o'rtacha tezligini topish uchun jism bosib o'tgan yo'lni shu yo'lni o'tish uchun ketgan vaqtga bo'lish kerak.