9 Vergi Sisteminin Quruluşu

Ödəmə Qabiliyyəti Prinsipi

• Üfüqi Ədalətlilik

• Üfüqi ədalətlilik vergi ödəmək qabiliyyətləri eyni olan vergi ödəyicilərinin eyni məbləğ ödəmələrini nəzərdə tutan fikirdir.
• Məsələn, eyni sayda üzvləri olan və eyni gəlirə malik olan, lakin ölkənin müxtəlif hissələrində yaşayan iki ailə eyni məbləğdə federal vergi ödəməlidir.

Cədvəl 7 Üç Vergi Sistemi

Cədvəl 8 Federal Vergi Yükü

REAL HƏYATDAN MİSAL: Üfüqi Ədalətlilik və Nikah Vergisi

• Nikahın cütlüyün vergi öhdəliyinə təsir etməsinin səbəbi vergi qanununun evli cütlüyü bir vergi ödəyicisi kimi qəbul etməsidir.

• Kişi ilə qadın evləndikdə onlar artıq fərdi olaraq deyil ailə olaraq vergi ödəyirlər.

• Kişi və qadın eyni gəlirlərə malik olarlarsa, evləndikdə onların vergi öhdəliyi artır.

Vergiyə Cəlb Olunma və Vergi Ədalətliliyi

• Vergi siyasətini formalaşdırarkən üzə çıxan çətinlik səmərəlilik və ədalətliliyin bir-birinə əks olan məqsədlərini tarazlaşdırmaqdır.

• Vergi yükünü kimin daşıdığının öyrənilməsi verginin ədalətliliyinin dəyərləndirilməsində vacib rol oynayır.

• Bu araşdırma vergiyə cəlb olunma adlanır.

Vergiyə Cəlb Olunma və Vergi Ədalətliliyi

• Vergiyə Cəlb Olunmanın Yapışqan Kağız Nəzəriyyəsi

• Yapışqan kağız nəzəriyyəsinə görə vergi yükü, milçək yapışqan kağıza yapışdığı kimi, ilk dəfə qonduğu yerə yapışır.

Xülasə

• ABŞ hökuməti gəlirlərini müxtəlif vergilərdən istifadə etməklə artırır.

• Federal hökumət üçün ən vacib vergilər fərdi gəlir vergiləri və sosial sığorta üzrə əmək haqqı vergiləridir.

• Ştat və yerli hökumətlər üçün isə ən vacib vergilər satış vergiləri və əmlak vergiləridir.

Xülasə

• Ədalətlilik və səmərəlilik vergi sisteminin iki ən vacib məqsədləridir.

• Vergi sisteminin səmərəliliyi onun vergi ödəyiciləri üzərinə qoyduğu məsrəflərdir.

• Vergi sisteminin ədalətliliyi vergi yükünün əhali arasında ədalətli olub olmadığını nəzərdə tutur.

Xülasə

• Faydalılıq prinsipinə görə insanlar üçün hökumətdən aldıqları mənfəət əsasında vergi ödəmək daha ədalətlidir.

• Ödəmə qabiliyyəti prinsipinə görə isə insanlar üçün maliyyə yükünü daşımaq qabiliyyəti əsasında vergi ödəmək daha ədalətlidir.

Xülasə

• Vergi yükünün bölüşdürülməsi vergi deklarasiyalarının bölüşdürülməsi ilə eyni deyildir.

• Vergi siyasəti ilə bağlı mübahisələrin çoxu insanların bu iki məqsədə (səmərəlilik və ədalətlilik) fərqli şəkildə əhəmiyyət verməsi səbəbindən meydana çıxır.