A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

Benzil 
(
); 
N-
Metoksibenzil (
); Tritil(
); Asetamidometil(
); uchlam-
Butiltio 
(
) guruhlari qo’llanadi. 
S-benziltsistein, 
S-(N-
metoksi)benziltsistein va S-tritiltsisteinlarni hosil qilishni oddiy usuli 
bu tsisteinni tegishli xloridlar bilan ishqoriy muhitda ta’sirlanishidir.



→
 

 

C-uchlamchi-Butilhosilalar izobutilenni kislotali agentlar 
ishtirokida ta’siri natijasida olinadilar. 

---

96 
Asetamidometil 
guruhi 
kislotali 
sharoitda 
ttsisteinni 
atsetamidometanol bilan ta’siri natijasida hosil bo’ladi. Arginin 
aminokislotasining yon zanjiri yuqori asoslikka ega bo’lganligi uchun 
sintez sharoitlarida protonlangan bo’ladi, shuning uchun protonlash 
guanidin guruhini himoya etishni usullaridan biri hisoblanadi. Hamma 
talablarga javob beruvchi himoya guruhlari guanidin guruhi uchun 
hozircha aniqlanmagan. Argininni guanidin guruhini himoyalash 
uchun 
-Tozil (
); 
-Mono- 
 
-dibenziloksikarbonil(Z)
va 
-MezitileN-2-sulfonil (Mts) guruhlari qo’llanadi. 
Arg(Tos)- 
yoki Arg(Mts) -hosilalar 
yoki (MeO )
larni tegishli xloridlar (
yoki 
) bilan kuchli ishqoriy 
suv-organik fazada ta’siri natijasida hosil bo’ladi. Gistidinni yon 
zanjiriga himoya guruhlarini kiritishda imidazol halqasining 

va 

azot atomlari bo’yicha ikki xil hosilalar hosil bo’ladi. 

-
himoyalangan gistidinni ishqoriy muhitda aril-, alkil- yoki 
atsilgalogenidlar bilan ta’siri natijasida -hosilalar hosil bo’ladi. 
Tozil 
guruhi (
) 
hamma talablarga javob bermasada gistidinni imidazol 
halqasini keng tarqalgan himoya guruhi hisoblanadi. 1981 yilda 
va 
tomonidan taklif etilgan 
-(

)-
benziloksimetil guruhi (
) h
osilalari rasematlanishga, nukleofil va 
ishqorlar ta’siriga barqaror bo’lganligi uchun
 
hamma talablarga 
javob beradi. Boc-
ni sintez qilish uchun 

benzilxlormetil efir bilan ta’sirlashib, so’ngra 
metil efiri gidrolizlanadi. 


 

Gistidinni himoya qilishda
Dinitrofenil(Dnr) guruhi 
ham
qo’
llanadi
. 
Asparagin va glutamin N-karboksiamid guruhlarini to’sish peptid 
sintezida nisbatan kamroq qo’llanadi. Ammo ba’zi holatlarda himoya 
guruhlari qo’llashga to’g’ri keladi. Asosan 
Benzgidril (
) va 2,4-

---

97 
Dimetoksibenzil (
) guruhlari himoya
lashda qo’llanadi. Lizindagi 
yon zanjirda joylashagn aminoguruhlarni tanlab to’sish mis ionlari 
bilan xelat komplekslarni hosil qilish bilan amalga oshiriladi. Turli 
metallarning ionlari bilan xelat komplekslarni hosil qilish 
aminokislotalarni umumiy xossalari bo’lib, 

-aminokislotalarning 
bog’lanmagan elektronlari metall bilan koordinatsion bog’ hosil 
qilishi natijasida faqat yon zanjirni aminoguruhi atsillovchi agent bilan 
ta’sirlashishi mumkin. So’ngra

-aminoguruhni kompleksni vodorod 
sulfid bilan ishlov berish natijasida erkin holatga qaytarish mumkin.