A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

 
B
12
sinonimlari: oksikobalamin, tsiankobalamin, qon yaratish 
faktori, antianemiya vitamini.Qon tizimi saratonini davolashda 
ishlatiladi. Xom jigarda mavjud. R.Vudvord sintezini amalga 
oshirgan.
B
12 
va
B
12
kofermenti kimyoviy nuqtai nazardan 
kobaltning porfiringa o’xshash modda bilan kompleksi. Vitamin V
12
va uning hosilalari oqsil biosintezida va uglevodlar almashinuvida 
qatnashadilar. 

---

211 
vitamin В
12 
 
B
13
orot kislotasi
1931 yili sigir sutida, keyinroq ona sutida ham 
aniqlangan. Jigar, hamirturushda, o’simliklar tarkibida uchraydi. Zarur 
doza 1-1,5 g/sutka. Organizmda asparagin kislotasidan yetarli 
miqdorda sintezlanadi. 
HN
N
H
COOH
O
H
CH
2
OH
OH
H
HO
OH
H
OH
H
CH
2
O-CO- CH
2
N(CH
3
)
2
O
B
13
B
15
Oqsil almashinuvi buzilganda B
13
ni kaliy tuzi ishlatiladi. 
B
15 
1950 yili bir qator o’simliklarni urug’laridan ajratib 
olingan. Keyinchalik guruch, hamirturush, qoramol qonidan, otni 
jigaridan 
borligi 
aniqlangan. 
Biologik 
vazifasi 
kislorod 
yetishmovchiligini oldini oladi. Xolin, metionin, adrenalinni 
biosintezida ishtirok etadi.
C vitamin
i deb L-askorbin kislotasini aytadilar.
CH
2
NH
CO
CH
2
CH
2
CH
2
H
3
C
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
N
N
N
N
CN
Co
H
H
H
H
CONH
2
CONH
2
CONH
2
CONH
2
H
2
NOC
H
2
NOC
O
O
OH
OH
O
P
O
HOH
2
C
CH
3
CH
3
N
N
CH
CH
3

---

212 
O
CH
2
OH
OH
HO
HO
H
H
O
CH
2
OH
OH
HO
HO
H
H
O
CH
2
OH
O
O
HO
H
H
 
C vitamini Degidro-L-askorbin k-ta D-askorbin k-ta 
 Silva
1918-1925 yillar o’rgangan. Limon, karam, bulg’or qalampiri, 
qoramolni buyrak usti bezida uchraydi. Tuzilishini 1933 yili 
Karrer
aniqlagan. D askorbin kislotasi C vitaminlik ta’sirga ega emas, hatto 
antivitamin C sifatida ishlatiladi. Inson organizmida sintezlanmaydi. 
Zarur doza 25-75 mg/sutka. Yangi uzilgan meva va sabzavotlarda 
uchraydi. Singa, lipid almashinuvi buzilishi, ateroskleroz, saratonning 
ayrim turlariga davo bo’lishi aniqlangan.
D vitamin
i birinchi bo’lib raxit kasalligini oldini olishi ma’lum
bo’lgan. Raxit 1650 yildan ma’lum. XVIII-asrdan uni davosi sifatida 
baliq jigarini yog’i, tuxumni sarig’i ekanligi aniqlangan.1924 yili 
bolalarni UB-nurlash raxitni oldini olishi ma’lum bo’lgan. D 
vitaminlardan yetti turi uchraydi. Ulardan D
1
, D
2
, D
3
yuqori D
4
– D
7 
lar esa pastroq fiziologik faollikka ega. Kimyoviy tuzilishini 1930-
1937 yillar 
Askyu, Vindaus, Xodjkinlar
aniqlagan.
H
HO
H
H
H
HO
H
H
H
h
