A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

Peptid sintezi
 
- kimyoviy usullar bilan aminokislotalarni 
biriktirib peptid zanjirini hosil qilishdir. Odatda 40-45 aminokislotaga 
ega peptidlar sintez qilib olinadi. Peptid sintezi usullari bilan tibbiyot 
va qishloq xo’jaligi uchun eng muhim vositalar olinadi. Birinchi 

---

85 
peptid 1882 yilda 
T.Curtius
tomonidan sintez qilib olingan bo’lib, N- 
benzoilglitsilinn hosil kilgan, lekin “peptid sintezining otasi” bo’lib, 
E.Fisher
hisoblanadi. 1901 yilda u toza glisilglisin sintez qildi. 
Biologik faol tabiiy peptidlar kimyoviy sintezi birinchi marta 
V.Du 
Vigneaud 
tomonidan amalga oshirilib, u 1953 yilda oksitotsin va 
vazopressinni sintez qilib oldi. Umumiy holatda peptid sintezi 3 asosiy 
bosqichdan iborat: aminokislota va peptidni reaksiyada ishtirok 
etmayotgan funksional guruhini himoya qilish; faollangan karboksil 
guruhga ega bir komponentni ikkinchisini aminoguruhi bilan 
kondensatsiyasi amalga oshirish; sintezni davom ettirish va erkin 
peptid olish uchun himoya guruhlarini selektiv yoki butunlay 
yo’qotish. 
Peptid sintezida ikki xil 
himoya guruhlari
- doimiy va 
vaqtinchalik bo’ladi. Doimiy guruhlar - yon zanjir funksional 
guruhlarini himoya qilib, peptid sintezining oxirida uzib tashlanadi. 
Vaqtinchalik guruhlar 

va 
oxirgi guruhlarni 
himoya qilib zanjirni uzayishi yoki fragmentlarni kondensatsiyasini
har bir bosqichida uziladi. Peptid sintezida foydalaniladigan himoya 
guruhlari quyidagi talablarni qondirish lozim:

tegishli guruhni o’tkazilayotgan kimyoviy reaksiyalardan to’la 
himoya etish;

---

86 

boshqa himoya guruhlari uzilayotganda barqaror bo’lish; 

kiritiliyotganda, uzilayotganda va peptid bog’lari hosil bo’lishida
yonaki reaksiyalarga kirishmaslik va ratsematlarni hosil qilmaslik; 

himoya 
qilingan 
hosilalar 
barqaror 
identifikatsiyalanuvchi 
birikmalar bo’lishi; 

peptidlarni eruvchanligi va reaksion aralashmalardan ajralishi uchun 
qiyinchilik tug’dirmaslik;