A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

AKTIV
Debet 
SCHYOT 
Kredit
Boshlang‘ich saldo (Sb)
M ablag‘laming
Mablag4 laming
ko‘payishi
kamayishi
Debet aylanma
(Do)
Kredit aylanma (Ко)
Oxirgi saldo (So)
3.2-rasm. 
Aktiv schyotning ko‘rinishi
X o‘jalik mablag‘lari turi va joylanishini ko‘rsatuvchi aktiv 
schyotlaming xususiyati shundaki, mablag‘laming k o‘payishi debet, 
mablag‘Iaming kamayishi esa schyotning kredit tomonida aks ettiriladi.
Schyotdagi oxirgi qoldiq yoki saldo quyidagi formula orqali 
topiladi:
So = Sb + Do - Ко.
X o‘jalik mablag4 larining manbalarini aks ettiruvchi passiv 
schyotlaming ko‘payishi kreditda, kamayishi esa debet tomonida 
ko‘rsatiladi:
PASSIV
Debet 
SCHYOT 
Kredit
Boshlang4ich saldo
(Sb)
M ablag4 laming
M ablag4 laming
kamayishi
ko4payishi
(Do) Debet
aylanma
(Ко) Kredit aylanma
Oxirgi saldo (So)
3.3-rasm. Passiv schyotning ko‘rinishi
49

---

Oxirgi qoldiq quyidagicha topiladi: So = Sb + Ко - Do.
Shuni ta’kidlab o ‘tish joizki, 
shartnomaiv schyotlar 
xususiyati 
xuddi passiv schyotlar, kontrpassiv schyotlar xususiyati esa aktiv 
schyotlar xususiyati kabidir.
Tranzit 
schyotlar 
xususiyatiga 
keladigan 
bo‘lsak, 
ular 
daromadlami hisobga olish uchun m o‘ljallangan bo‘lsa-xuddi passiv 
schyot kabi talqin etiladi. Agarda xarajatlami hisobga oluvchi tranzit 
schyotlar bo‘Isa aktiv schyotlar kabi ishlatiladi.
Tranzit schyotlar tarkibida bo‘lgan ikkita taqqoslovchi schyotlar 
xususiyati umuman boshqacha, ulami quyidagi rasmda k o ‘rishimiz 
mumkin:
9200
Debet 
Kredit
Aktivlaming chiqib 
Aktivlaming chiqib 
ketishidan xarajatlar 
ketishidan daromadlar
Debet
9900
Kredit
Xarajatlarning yakuniy 
moliyaviy natijaga 
hisobdan chiqarilishi
Daromadlaming 
yakuniy moliyaviy 
natijaga hisobdan 
chiqarilishi yoki
yoki
xarajatlami hisobga
daromadlami hisobga
oluvchi tranzit 
schyotlaming yopilishi
schyotlaming yopilishi
oluvchi tranzit
3.4-rasm.