A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

 
1.3-rasmda yallig‘ qaytaruvchi eritish pechining sxematik yon tomonidan 
ko‘rinishi tasvirlangan. 

---

36 
Rasmdan ko‘rinadiki, pechning har ikkala yon tomonining tepasidan, aynan 
qiyalikka, xomashyo yuklanadi. Shuningdek, yuklatish xampa yonidan, asosan, 
texnologik kislorod yoki goh siqilgan havo (yoki aralashmasi) ham qiyalikni 
qizitish uchun purkaladi. O‘rtacha 200–240 m
2
maydondagi pechlarga har 
ikkala tomondan o‘rtacha 16 tadan 32 tagacha yuklatish xampalari hamda ularga 
gaz va kislorod purkash uchun yondirgich qurilmalar o‘rnatilgan bo‘ladi.
Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechining minorali pechni, biroz bo‘lsa-da, texno-
logiyadan siqib chiqarishining asosiy sabablaridan biri mis rudalarini flotatsiya usuli 
bilan boyitishning har tomonlama taraqqiyotidir. 
Minorali pechlarda, yallig‘ qaytaruvchi pechlardan farqli ravishda, mis 
boyitmalarini qayta ishlash imkoni yo‘q. 
XX asrning 80–90-yillariga kelib, yallig‘ qaytaruvchi pechda umumiy mis 
eritish ko‘rsatkichi dunyo miqyosida 80% dan 50 – 60%ga tushib qoldi. Buning 
asosiy sabablaridan biri avtogen jarayonlarining keng ko‘lamda sanoatda 
ishlatilishidir. 
Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinati boshqa zavodlardan o‘zining ikki xil 
jarayon bilan ishlayotganligi, ikkita eritish agregatining mavjudligi bilan farq 
qiladi. Bular yallig‘ qaytaruvchi eritish va kislorodli-mash’alli eritish pechlaridir. 
1.3-jadvalda Olmaliq mis eritish zavodidagi eritish pechlarining ayrim 
taqqoslovchi ko‘rsatkichlari keltirilgan. 
1.3-jadval
Olmaliq mis eritish zavodidagi eritish pechlarining ayrim taqqoslovchi 
ko‘rsatkichlari [15, 16, 17] 
t/r 
Ko‘rsatkichlar nomi 
O‘lchov 
birligi 
Yallig‘ qay-
taruvchi 
pechda eri-
tish 
KME 
pechda 
eritish 
Farqi 
1. 
Shixta 
bo‘yicha 
solishtirma 
unumdorlik 
t/m
2
5–6 
10–12 
5–7 
2. 
Shteyn tarkibidagi mis miqdori 
% 
22–28 
40–50 
2barobar 
3. 
Misning shteynga o‘tish miqdori 
% 
97 
97 
– 
4. 
Oltingugurtning 
texnologik 
gazdan olinish miqdori 
% 
28 
92 
– 

---

37 
1.3-rasmda Olmaliq mis eritish zavodida ishlayotgan kislorodli- mash’alli 
eritish pechining yon tomondan ko‘rinishi tasvirlangan. O‘tga chidamli, 
olovbardosh g‘ishtlar bilan qadalgan, devorlari oralig‘ida suvli quvurlar, ya’ni 
kessonlar o‘rnatilgan bo‘lib, ular pech devorlarining chidamliligini saqlaydi. 
O‘rtacha 0,5 % gacha quritilgan kukunsimon xomashyo texnologik kislorod 
yordamida pechga purkaladi.
Bu har ikkala eritish agregatiga tasnif hamda izoh berishdan oldin, MDH 
mamlakatlarida va boshqa mis ishlab chiqarish bo‘yicha yetakchi o‘rinlarda turgan 
davlatlarda eng zamonaviy, yuqori ko‘rsatkichlar bilan ishlayotgan va butun 
dunyoda o‘zining texnik-iqtisodiy afzalliklari bilan ajralib turadigan eritish 
dastgohlari haqida to‘xtalib o‘tamiz.